De aardappel en de koffie. Pijn en vreugde.

door Binyomin Jacobs, opperrabbijn.

De periode tussen 17 Tammoez en 9 Aw wordt genoemd: de drie weken. En de laatste dagen van de drie weken staan bekend onder de naam de negen dagen. Op 17 Tammoez werd er een bres geslagen in de muren van Jeruzalem en op de negende van de maand Aw – drie weken later dus – werd de Tempel in Jeruzalem verwoest: het begin van de Diaspora. Door de eeuwen heen waren de drie weken een moeizame periode voor het Joodse volk, de negen dagen nog weer zwaarder en negen Aw de dag bij uitstek waarop vele vervolgingen en pogroms hebben plaatsgevonden. Het is een periode van diepe treur……….

En toch leert ons de overlevering dat in de tijd van de Mosjieach juist deze drie treurweken zullen veranderen in een periode van vreugde. 17 Tammoez en 9 Aw zullen dan volledige Jamiem Towiem, echte Feestdagen, zijn en de tussenperiode Chol Hamoëd, tussendagen, gelijk de tussendagen van Soekot en Pesach.

Als een mens onverhoopt ziek is, moet hij van de Joodse wet naar de dokter gaan. Natuurlijk dient er ook gebeden te worden, maar de gang naar de hulpverlening mag letterlijk niet vertraagd worden door het gebed. Hetzelfde geldt voor andere vormen van pijn, kwelling, antisemitisme of vervolging. Altijd zijn wij verplicht om ons te verdedigen, voorzorgsmaatregelen te nemen, de stellingen te betrekken, naast het gebed. De kop in het zand steken, past niet binnen de Joodse Traditie.

Maar als er, G’d behoede, geen hoop meer is, geen genezing mogelijk: hoe ga ik dan om met de kwelling, de pijn of het verdriet?

Een zoon wordt ’s morgens wakker en zegt tegen zijn vader dat hij het leven niet meer aankan. Alles ziet hij zwart. Wat moet ik doen?, vraagt hij zijn vader.

Zijn vader neemt hem mee naar de keuken en haalt drie pannetjes uit de kast. Hij vult ze alle drie met water en brengt het water aan de kook. In het eerste pannetje doet de vader een aardappel, in het tweede pannetje een ei en in pannetje nummer drie een schep rauwe gemalen koffie. Na een half uur zien we dat er van de aardappel niets meer is overgebleven en volledig is geïntegreerd in het water. Een soort onappetijtelijk soepje is ontstaan. Bij het ei is het water onveranderd gebleven, maar het ei zelf is hard geworden en daardoor goed eetbaar. Bij de koffie is het water een heerlijke drank geworden en van de oorspronkelijke rauwe koffie is niets meer over.

Kijk wat hier gebeurd is, zegt de vader aan zijn zoon: het koken heeft verschillende gevolgen. Bij pannetje nummer één is een puinhoop ontstaan, bij pannetje twee heeft het kookproces het rauwe ei veranderd in een goed eetbaar product, maar het water bleef onveranderd. Bij het koffiepoeder zijn door het koken de rauwe koffie en het omringende water veranderd in een geurrijke drank.

Zo is het ook met problemen die een mens helaas op zijn levensweg vaak ontmoet. Sommige mensen desintegreren bijna helemaal door het probleem dat hun onverhoopt treft. Maar niet alleen zijzelf gaan er onderdoor, ze slepen hun directe omgeving, hun naasten, mee. Weer anderen weten te aanvaarden, geven niet toe aan depressieve gevoelens, en accepteren de uitdaging. Ze zien de kwelling als een beproeving die ze moeten en kunnen doorstaan. Ze weten zich gesterkt, maar betrekken hun omgeving hier geheel niet in. En sommigen kunnen zo goed omgaan met het leven en de aan het leven gekoppelde beproevingen, dat ze niet alleen er zelf sterker uitkomen, maar een dusdanige uitstraling hebben, dat ook hun directe omgeving meeprofiteert van hun overlevingskracht.

Dat zijn de drie weken: Als iemand onverhoopt ziek is, dan mag hij niet naar de dokter, maar hij moet! Israël mag zichzelf niet verdedigingen, Israël moet zijn stellingen betrekken om een soort collectieve zelfmoord te voorkomen. En uiteraard moeten we ook al dat mogelijk is inzetten om opkomend antisemitisme en andere vormen van discriminatie te voorkomen, te bestrijden en uit te roeien, ook hier in Nederland!

Maar als de gang naar de arts onverhoopt geen genezing brengt, mogen de beproevingen ons niet breken, maar moeten ze ons juist sterken. Niet gelijk de aardappel waarvan niets overblijft en die de omringende omgeving vertroebelt en meesleurt in zijn narigheid. Zelfs niet op het niveau van het ei. Want alleen het ei weet op de juiste wijze om te gaan met het kookproces, maar het water blijft onveranderd. De opstelling van het koffiepoeder verdient onze navolging, want de koffie weet zichzelf en ook het omringende water tot een geurig en drinkbaar geheel te transformeren.

Als er, G’d behoede, geen genezing is voor de pijn en geen oplossing voor het probleem, dan toch moeten we ervan doordrongen zijn dat ieder mens de kracht heeft om overeind te blijven en dat hij zelfs anderen in deze positieve opstelling kan meeslepen. Is een grotere simcha, vreugde, denkbaar?

Aan ons is het dus om de drie weken, de negen dagen en de negende Aw zelf, te veranderen in een echte Jom Tov, een echte Feestdag, waarin niet alleen het joodse volk van vreugde en intense dankbaarheid danst, maar waarin de gehele mensheid wordt geïnspireerd en eendrachtig meedanst!

Moge dat grote feest een realiteit worden, zodat we allen kunnen samenkomen in de herbouwde Tempel in Jeruzalem, bimheera wejameenoe – spoedig in onze dagen.

Voetnoot van de redactie:

Kun je als lezer het er mee eens zijn dat de mida bitachon het thema vormt van deze column en de wetenschap dat alles van HaSjem komt?

 

 

 

 

 

 

 

We zijn als een ruwe diamant die geslepen moet worden.

---