Wijsheid
De haftara van deze week staat in het boek Spreuken in het derde gedeelte van de Tenach als tweede boek in de Ketoeviem- Geschriften. We lezen hier niet vaak uit. De Tora, met de vijf boeken van Mozes en de Profeten, Neviiem, zijn ons meer bekend als wekelijkse studie bronnen.
Des te leuker was het voor mij om in deze wijsheidsliteratuur te duiken.
Het boek bevat een boeiende verzameling van moralistische en filosofische uitspraken, over ethiek, fatsoen en levenskunst met steeds de kern opdracht: Wijsheid begint met eerbied voor al wat is en voor de Allerhoogste, de Eeuwige.
Het woord Masjal, Spreuk betekent in het Hebreeuws spreekwoord, gezegde en het boek wordt dan ook wel aangeduid als Misjlee Sjlomo, de gezegden van de wijze Koning Salomo, zoon van Koning David van Israël.
Koning Salomo leefde een 950 jaar voor de gewone jaartelling. Waarschijnlijk hebben ook meerdere auteurs in latere tijden gezegdes aan het boek toegevoegd, die rond 250 jaar later, dus rond 700 voor de gewone jaartelling leefden.
Het boek Spreuken gaat over wijsheid. En onder wijsheid wordt in de joodse liturgie – waarvan u nu ook heeft kunnen proeven – onder meer verstaan de devotie tot God, dat als een centrale waarde wordt aanbevolen. Zo centraal zelfs dat het lot van het universum ervan afhangt.
We hebben het ook vandaag gelezen: Op drie zaken is de wereld gebouwd- Al ha Tora, Al ha Awoda we Al Gemiloet Chassadiem. Met de Tora wordt studie van de Tora bedoeld, met Avoda in mijn woorden, je eigen contact met het Al o.a. door middel van het gebed, (avoda sjebalew- je persoonlijke gebed, lew is hart ) en met het verrichten van goede daden “Wie goed doet goed ontmoet” en in die zin draag je bij aan je eigen welzijn, het welzijn van de ander en de samenleving.
Wie slecht doet, hoeft niet zichzelf te schaden, maar schaadt de gemeenschap waarin hij leeft, de samenleving en de wereld. Nee, ik noem geen namen…….
Waarom zijn deze Spreuken zo belangrijk?
Omdat we via gezegdes heel veel kunnen leren, van elkaar. En van oudsher werd ook in de opvoeding net als in het onderwijs, veel door middel van gezegdes duidelijk gemaakt. En er zitten veel geboden en verboden in gezegdes zoals we in Spreuken ook lezen. Waarschijnlijk kent een ieder van ons wel gezegdes in de familie, die je van je ouders hoorde en die je zelf ook door geeft.
Elke cultuur en elk land bezit zijn eigen schat aan spreuken. Boeken waren in de oudheid schaars en kostbaar. Oude wijsheden werden zo van generatie op generatie doorgegeven. Via vader op zoon staan veel gezegdes in het boek Spreuken, maar in Spreuken van Salomo spelen ook vrouwen een grote rol.
De wijsheid wordt voorgesteld als een vrouw, uiteraard ,wie verbaast zich hierover?
Het boek wordt afgesloten met het prachtige gedicht, Esjet Chajil, een lofzang op de vrouw en haar goede karakter. Dit gedicht wordt traditioneel aan het begin van de sjabbat, als de vrouw des huizes de kaarsen heeft aangestoken, door de man gereciteerd.
Ik ben eens verder gaan zoeken wat er in de joodse literatuur over wijsheid zoal gezegd wordt.
In het boek ”Spreuken over de fundamenten”, vertaald en ingeleid door Leo Mock en Marcel Poorthuis staat, dat wijsheid van allen en van niemand is. Ik citeer: ”Wijsheid ontstijgt de categorieën van volk, religie, seks of cultuur.”
Vrouwen, mannen en ook kinderen hebben deel aan de wijsheid en van allen kunnen we leren. Wijsheid is eigen aan de mens als denkend wezen, maar echte wijsheid is ook meer dan puur denken. Wijsheid ontwikkelt zich en groeit gedurende je leven. Wijsheid bloeit op in het leven zelf en laat sporen na, zoals de rimpels en groeven in ons gezicht dat vele zomers en winters heeft gezien.
Koning Salomo zegt in Spreuken 3:6 : “(Her) Ken hem in al je wegen”. Dit gezegde is verrassend actueel en past naadloos in onze tijd. Je zou het kunnen opvatten als: Kijk, luister en handel met eerbied, met respect voor al wat de aarde ons schenkt, leer van je medemens en de hele schepping: dieren, bomen en planten en ja zelfs van de mineralen en de sterren. Leef bewust met het begrip duurzaamheid. En bovenal: leef in verbondenheid met je eigen Goddelijke bron en met die van de anderen om je heen .
In de Mishna staat: “Wie is wijs? En daar is het antwoord : “Hij die leert van elk persoon.”
En dat leren houdt nooit op, zoals ik heb mogen ervaren in de cursus Neuro Linguïstisch Programmeren en in de jarenlange studie van Mussar.
Zoals we allemaal hier, met zulke verschillende achtergronden zitten, heb ik vaneen ieder veel mogen leren en heb ik de link tussen de twee bovengenoemde studies kunnen vinden o.a. in de synergie.
De gemeenschappelijke basis is: Denk positief, ook in moeilijke tijden! Leef bewust met je positieve intenties. Deze proactieve instelling met een praktische strategie, do it!, overwint uitdagingen en belemmeringen en bevat universele wijsheden die niet alleen in joodse bronnen te vinden zijn, maar overal.
Ik sluit deze inleiding graag af met nog drie verrassende spreuken . Uit de Talmud is de tekst die onder de mails van een van mijn studie vrienden staat en luidt:
“Let op je gedachten, want ze worden je woorden
Let op je woorden , want ze worden je acties
Let op je acties, want ze worden je gewoontes
Let op je gewoontes, want ze worden je karakter
Let op je karakter, want het wordt je lot.“
En ik kan me ook helemaal vinden in de prachtige woorden van Koning Salomo die vele malen benadrukt worden : “Bewaar de wijsheid in je hart, bij je G’ddelijke bron en je levenspad zal goed zijn.”
En waar denk je dat het gezegde “Wijsheid komt met de jaren,” vandaan komt?
Juist, ook van koning Salomo!
Het is dan ook geen toeval dat ik het voorrecht heb , waar ik heel dankbaar voor ben, om hier ter gelegenheid van mijn 70e verjaardag, uit deze prachtige literatuur te mogen voorlezen.
Na deze uitleg, lees ik de haftara voor, de drie eerste en laatste regels in het Hebreeuws en daarna in het Nederlands.
U kunt de tekst mee lezen in de Tanach op blz. 1421 tot blz. 1423 en wel in hoofdstuk 4.
Jaarverslag 2018 gepubliceerd
/0 Reacties/in Nieuws /door MussarOp de pagina Publieksinformatie vindt u het Jaarverslag van de stichting over 2018. Evenals de Balans en de Resultatenrekening per 31 december 2018. U vindt de stukken op de pagina Publieksinfo in het submenu onder de tab ‘Over ons’.
Over een klein jaar
/0 Reacties/in Agenda /door MussarDan is er weer een Kalla in de Uilenburger sjoel: 12 mei 2020, Save the Date!
Meer informatie: Kalla 2020
Tsfad & Jeruzalem
/0 Reacties/in Nieuws /door MussarVoor de zoveelste keer was de groep in Israël. Onder leiding van Daniël en tot in de puntjes voorbereid door Marga. In Tsfad lessen van David Friedman en van verschillende leraren in het Kaballah Center. Thema was de verbinding tussen de midot en de sefiroth. Daarna een paar dagen in Jeruzalem met als thema ‘Dare to be a rebel’. Hoogtepunt was een bezoek aan Rav Nussbaum in de Mussar jeshiva.
We hebben heel wat geleerd. De lessen hebben we opgenomen. Proef de sfeer, bekijk de foto’s hier.
Haftara
/0 Reacties/in Archief /door MussarWijsheid
De haftara van deze week staat in het boek Spreuken in het derde gedeelte van de Tenach als tweede boek in de Ketoeviem- Geschriften. We lezen hier niet vaak uit. De Tora, met de vijf boeken van Mozes en de Profeten, Neviiem, zijn ons meer bekend als wekelijkse studie bronnen.
Des te leuker was het voor mij om in deze wijsheidsliteratuur te duiken.
Het boek bevat een boeiende verzameling van moralistische en filosofische uitspraken, over ethiek, fatsoen en levenskunst met steeds de kern opdracht: Wijsheid begint met eerbied voor al wat is en voor de Allerhoogste, de Eeuwige.
Het woord Masjal, Spreuk betekent in het Hebreeuws spreekwoord, gezegde en het boek wordt dan ook wel aangeduid als Misjlee Sjlomo, de gezegden van de wijze Koning Salomo, zoon van Koning David van Israël.
Koning Salomo leefde een 950 jaar voor de gewone jaartelling. Waarschijnlijk hebben ook meerdere auteurs in latere tijden gezegdes aan het boek toegevoegd, die rond 250 jaar later, dus rond 700 voor de gewone jaartelling leefden.
Het boek Spreuken gaat over wijsheid. En onder wijsheid wordt in de joodse liturgie – waarvan u nu ook heeft kunnen proeven – onder meer verstaan de devotie tot God, dat als een centrale waarde wordt aanbevolen. Zo centraal zelfs dat het lot van het universum ervan afhangt.
We hebben het ook vandaag gelezen: Op drie zaken is de wereld gebouwd- Al ha Tora, Al ha Awoda we Al Gemiloet Chassadiem. Met de Tora wordt studie van de Tora bedoeld, met Avoda in mijn woorden, je eigen contact met het Al o.a. door middel van het gebed, (avoda sjebalew- je persoonlijke gebed, lew is hart ) en met het verrichten van goede daden “Wie goed doet goed ontmoet” en in die zin draag je bij aan je eigen welzijn, het welzijn van de ander en de samenleving.
Wie slecht doet, hoeft niet zichzelf te schaden, maar schaadt de gemeenschap waarin hij leeft, de samenleving en de wereld. Nee, ik noem geen namen…….
Waarom zijn deze Spreuken zo belangrijk?
Omdat we via gezegdes heel veel kunnen leren, van elkaar. En van oudsher werd ook in de opvoeding net als in het onderwijs, veel door middel van gezegdes duidelijk gemaakt. En er zitten veel geboden en verboden in gezegdes zoals we in Spreuken ook lezen. Waarschijnlijk kent een ieder van ons wel gezegdes in de familie, die je van je ouders hoorde en die je zelf ook door geeft.
Elke cultuur en elk land bezit zijn eigen schat aan spreuken. Boeken waren in de oudheid schaars en kostbaar. Oude wijsheden werden zo van generatie op generatie doorgegeven. Via vader op zoon staan veel gezegdes in het boek Spreuken, maar in Spreuken van Salomo spelen ook vrouwen een grote rol.
De wijsheid wordt voorgesteld als een vrouw, uiteraard ,wie verbaast zich hierover?
Het boek wordt afgesloten met het prachtige gedicht, Esjet Chajil, een lofzang op de vrouw en haar goede karakter. Dit gedicht wordt traditioneel aan het begin van de sjabbat, als de vrouw des huizes de kaarsen heeft aangestoken, door de man gereciteerd.
Ik ben eens verder gaan zoeken wat er in de joodse literatuur over wijsheid zoal gezegd wordt.
In het boek ”Spreuken over de fundamenten”, vertaald en ingeleid door Leo Mock en Marcel Poorthuis staat, dat wijsheid van allen en van niemand is. Ik citeer: ”Wijsheid ontstijgt de categorieën van volk, religie, seks of cultuur.”
Vrouwen, mannen en ook kinderen hebben deel aan de wijsheid en van allen kunnen we leren. Wijsheid is eigen aan de mens als denkend wezen, maar echte wijsheid is ook meer dan puur denken. Wijsheid ontwikkelt zich en groeit gedurende je leven. Wijsheid bloeit op in het leven zelf en laat sporen na, zoals de rimpels en groeven in ons gezicht dat vele zomers en winters heeft gezien.
Koning Salomo zegt in Spreuken 3:6 : “(Her) Ken hem in al je wegen”. Dit gezegde is verrassend actueel en past naadloos in onze tijd. Je zou het kunnen opvatten als: Kijk, luister en handel met eerbied, met respect voor al wat de aarde ons schenkt, leer van je medemens en de hele schepping: dieren, bomen en planten en ja zelfs van de mineralen en de sterren. Leef bewust met het begrip duurzaamheid. En bovenal: leef in verbondenheid met je eigen Goddelijke bron en met die van de anderen om je heen .
In de Mishna staat: “Wie is wijs? En daar is het antwoord : “Hij die leert van elk persoon.”
En dat leren houdt nooit op, zoals ik heb mogen ervaren in de cursus Neuro Linguïstisch Programmeren en in de jarenlange studie van Mussar.
Zoals we allemaal hier, met zulke verschillende achtergronden zitten, heb ik vaneen ieder veel mogen leren en heb ik de link tussen de twee bovengenoemde studies kunnen vinden o.a. in de synergie.
De gemeenschappelijke basis is: Denk positief, ook in moeilijke tijden! Leef bewust met je positieve intenties. Deze proactieve instelling met een praktische strategie, do it!, overwint uitdagingen en belemmeringen en bevat universele wijsheden die niet alleen in joodse bronnen te vinden zijn, maar overal.
Ik sluit deze inleiding graag af met nog drie verrassende spreuken . Uit de Talmud is de tekst die onder de mails van een van mijn studie vrienden staat en luidt:
“Let op je gedachten, want ze worden je woorden
Let op je woorden , want ze worden je acties
Let op je acties, want ze worden je gewoontes
Let op je gewoontes, want ze worden je karakter
Let op je karakter, want het wordt je lot.“
En ik kan me ook helemaal vinden in de prachtige woorden van Koning Salomo die vele malen benadrukt worden : “Bewaar de wijsheid in je hart, bij je G’ddelijke bron en je levenspad zal goed zijn.”
En waar denk je dat het gezegde “Wijsheid komt met de jaren,” vandaan komt?
Juist, ook van koning Salomo!
Het is dan ook geen toeval dat ik het voorrecht heb , waar ik heel dankbaar voor ben, om hier ter gelegenheid van mijn 70e verjaardag, uit deze prachtige literatuur te mogen voorlezen.
Na deze uitleg, lees ik de haftara voor, de drie eerste en laatste regels in het Hebreeuws en daarna in het Nederlands.
U kunt de tekst mee lezen in de Tanach op blz. 1421 tot blz. 1423 en wel in hoofdstuk 4.
Wijsheid
/0 Reacties/in Nieuws /door MussarEind vorig jaar sprak Mirjam van Blankenstein in de synagoge van de Liberaal Joodse Gemeente ter gelegenheid van haar 70-ste verjaardag. De redactie wist de tekst van haar droosje in handen te krijgen.
Lees verder.
Schmoezen
/0 Reacties/in Agenda /door MussarHad jij ooit belangstelling voor Mussar? Wil je er meer van weten? Kom dan zondag 24 maart naar Beth Shalom.
Meer …
Vrije keuze
/0 Reacties/in Column /door MussarDe verzoening van vrije keuze en goddelijke alwetendheid.
door Sarah Jehudit Schneider.
Wij mensen moeten weten dat onze keuzes echt zijn. Dat we geen marionetten zijn. Dat we onze bestemming zelf bepalen. Dat wanneer we worstelen met verleidingen en juiste keuzes maken, we daar lof voor verdienen.
Maar hoe gaat dat samen met geloof in een alwetende God? Want als de Schepper weet wat ik ga kiezen voordat ik er voor kies, dan is mijn keuze duidelijk voorbestemd.
Weten is per definitie – althans volgens de kabbalistische definitie – in staat om het bewustzijn zo diep te integreren dat het tot in het zenuwstelsel doorsijpelt en zelfs de reflexen verandert.
Als HaShem weet wat we gaan kiezen voordat we ervoor kiezen, dan zijn wij (als vonkjes van goddelijkheid) gedwongen om te kiezen in overeenstemming met die voorkennis.
HaShem is voor de schepping zoals de ziel is voor het lichaam [TB Brochot 10a]. Net zoals ons weten tot de daden van ons lichaam dwingt, dwingt het weten van HaShem ook tot de daden van Zijn lichaam … toch is Zijn lichaam (zo gezegd) de schepping, d.w.z. wij.
Dit dilemma komt overeen met de discussie tussen Einstein en de Quantum Mechanica over de voorspelbaarheid van fotonen die door een hindernisbaan worden gestuurd. De Quantum Mechanica hield vol dat je met bijna perfecte nauwkeurigheid de samenvattende resultaten van duizenden gebeurtenissen / fotonen kon voorspellen, maar waar elk individueel foton zou landen … dat was absoluut onvoorspelbaar, en niet vanwege een gebrek aan informatie, maar omdat deze onkenbaarheid is ingebouwd in de structuur van het universum.
Einstein zei: ”Absoluut niet. God dobbelt niet met het universum.”
Hij benadrukte dat het probleem gebrek aan kennis was. Als we alle krachten die op dat foton van invloed zijn zouden kunnen meten, dan zou het mogelijk zijn om de uitkomst van die individuele gebeurtenis te voorspellen met evenveel nauwkeurigheid als de laatste dag.
Een heel slim experiment bewees dat Einstein het verkeerd zag, en dat de Quantum Mechanica gelijk had.
Maar toch, als we het argument van Einstein toepassen op onze paradox van Keuze en Lot, komen we tot een oplossing die vaak wordt aangeboden om ons dilemma op te lossen:
Bij het vervangen van menselijke wezens door de “fotonen” van Quantum Mechanica, wordt beargumenteerd dat aangezien God (per definitie) alle krachten kent die in het spel zijn, hij met 100% nauwkeurigheid zowel onze individuele keuzes als onze collectieve uitkomsten kan voorspellen.
De discussie is deze: aangezien we zelf de ontelbare krachten die onze psyche raken niet eens kunnen beginnen te begrijpen en die ons in feite (onzichtbaar) dwingen dit of dat te kiezen … dientengevolge ervaren we onze keuze als vrij. Maar, in feite (zegt dit model), is het feitelijk een onontkoombaar gevolg van de krachten die aan het werk zijn (inclusief de Goddelijke voorkennis).
Het probleem van deze oplossing is dat, ten eerste, het argument van Einstein onjuist bleek te zijn.
En ten tweede, als dat waar is, dan is er uiteindelijk geen vrije keuze. Er is de illusie van vrije keuze – een dwingende illusie – maar het is eigenlijk gewoon een fata morgana. En in dat geval, waarom zou een doener van het kwaad moeten lijden voor zijn wandaden aangezien (volgens dit model) HaShem degene was die aan zijn touwtjes trok.
De Talmoed stelt: “Degene die gedwongen wordt te zondigen, is vrij van de juridische consequenties ervan.”
Vanuit dit perspectief zijn noch de positieve, noch de negatieve daden de onze.
Toch is er ook een andere manier om onze paradox op te lossen die de werkelijkheid van vrije keuze vasthoudt zonder het principe van goddelijke alwetendheid te schenden (en dat is ook consistent met het experiment waaruit bleek dat Einstein het verkeerd zag).
De meesten zijn bekend met de kabbalistische leer van tsimtsum (de oorspronkelijke handeling van goddelijke verhulling):
Het verhaal gaat als volgt: vóór het begin was er het Oneindige Licht van God overal. Het was onmogelijk voor werelden om tevoorschijn te komen, want zij konden hun grenzen niet bewaren in het licht van deze almachtige verlichting. Ze zouden onmiddellijk desintegreren zoals een kristallen wijnglas breekt door de impact van water dat uit een brandslang stroomt.
Gods eerste stap was om Zijn Al-Aanwezigheid te verbergen voor een afgebakende ruimte, waardoor er een duistere atmosferische leegte ontstond die nu vrij was om door iets anders te worden gevuld. Deze leeggemaakte ruimte werd de oorspronkelijke baarmoeder voor de ontvouwing van de schepping.
Er is niets dat HaShem weerhoudt Zijn aanwezigheid terug te laten schijnen in deze leegte en de schepping terug te draaien tot deze niet meer bestaat. Niets anders dan Zijn wil om de schepping te laten slagen. Meer dan dat HaShem Zijn absolute eenheid wil manifesteren door elk punt van tijd en ruimte te verlichten … meer dan dat, wil Hij dat de schepping haar doel bereikt … het doel dat de handeling van tsimtsum in de eerste plaats motiveerde.
Hij wil dat we de volmaakte eenwording met HaShem verdienen die uiteindelijk alleen maar kan worden bereikt nadat we onze verlangens hebben verfijnd en daardoor het geschenk (en de last) van vrije keuze onder de knie hebben.
Welnu (en hier gaat het om), op dezelfde manier waarop HaShem zijn alomtegenwoordigheid terugtrekt en verbergt om ruimte te creëren voor ons fysieke bestaan, zo trekt Hij zich ook terug en verbergt Hij zijn alwetendheid om ruimte te creëren voor onze vrije keuze.
HaShem is niet wezenlijk beperkt in het weten wat er zal gebeuren voordat het gebeurt (en daardoor zijn ontknoping langs dat pad afdwingt). Maar meer dan dat Hij dit aspect van de schepping wil beheersen, wil Hij dat mensen echte vrije keuze hebben. Het hogere doel van de schepping vereist dat (dit is een les van de Ohr HaChayaim [Gen. 6: 5]), HaShem Zijn da’at (de kabbalistische term voor Zijn alwetendheid) zeker moet kunnen richten op onze beslissingsmomenten, maar in plaats daarvan heeft HaShem besloten niet toe te kijken. Hij wendt Zijn blik af (bij wijze van spreken) tot we kiezen, en reageert dan met voorzienigheid om te verzekeren dat wat we ook kiezen, het ons ten minste een micro stap richting onze uiteindelijke bestemming zal brengen.
Samengevat. Je kunt er niet omheen, als HaShem weet wat we gaan kiezen, dan hebben we geen vrije wil. We hebben de illusie van keuze, maar we worden feitelijk gedwongen door omstandigheden en goddelijke voorkennis om te kiezen zoals we gekozen hebben.
En als we niet echt kiezen, waarom zouden we dan gestraft worden voor slechte keuzes en worden beloond voor goede keuzes? Dan zou het leven een poppenkast worden.
Ohr HaChayim legt uit dat, ja, HaShem zou zeker kunnen weten wat we gaan kiezen voordat we het kiezen. Maar toch, op dezelfde manier als HaShem zich terugtrekt en zijn alomtegenwoordigheid verbergt om ruimte te maken voor ons fysieke bestaan, zo trekt Hij zich terug en verbergt Hij Zijn alwetendheid om ruimte te maken voor onze vrije keuze.
Meer dan dat HaShem Zijn Eenheid door elk moment van tijd en ruimte wil manifesteren, wil Hij dat de schepping haar beloningen verdient door de verlichtende uitdagingen van het meesterschap van vrije keuze.
vertaling van publicatie van ‘a still small voice’ door Henri Vogel
Ten years ago
/0 Reacties/in Nieuws, Review /door MussarChief rabbi Jonathan Sacks said in a foreword to a book published at the Bar-Ilan University, in Ramat Gan, Israël, titled : Conflict and Conflict Management in Jewish Sources.
‘One of the creative developments in 19th century Jewish life was the Mussar movement associated with Rabbi Yisrael Salanter.
It focused on ethics, but in a specific way. It tended to speak about shlemut, personal perfection. But personal perfection is easy.
It is interpersonal perfection that is hard. Were anyone to attempt to create a Mussar movement for the 21st century, they would be advised to concentrate on the Zwischenmentsliche, the virtues that make possible a world of intersubjectivity: listening, respecting, praising, mediating and finding lateral solutions offering a way beyond the zero-sum game of conflict.
Without these, we will find it hard to sustain marriages, communities and a cohesive Jewish society……’
Mida van de Maand (12)
/0 Reacties/in Midot /door MussarAvailable through Amazon!
/0 Reacties/in Nieuws /door MussarMarga Vogel’s book for children is now available in an English version. It is sold as e-book: The Marbles and the Crown (Kindle Edition).
Een Engelse versie voor de Amerikaanse markt. Toegevoegde waarde bestaat uit de voetnoten die in de bijlage zijn opgenomen, zodat leerkrachten en ouders de diepere lagen kunnen herkennen en er eventueel over kunnen doorpraten met de kinderen.
Lees er meer over op https://jonet.nl/sprookjesboek-met-joodse-wijsheden-naar-amerika-uit/