Wijsheid

De haftara van deze week staat in het boek Spreuken in het derde gedeelte van de Tenach als tweede boek in de Ketoeviem- Geschriften. We lezen hier niet vaak uit. De Tora, met de vijf boeken van Mozes en de Profeten, Neviiem, zijn ons meer bekend als wekelijkse studie bronnen.

Des te leuker was het voor mij om in deze wijsheidsliteratuur te duiken.

Het  boek bevat  een boeiende  verzameling van moralistische en filosofische uitspraken, over ethiek, fatsoen en levenskunst met steeds de kern opdracht: Wijsheid begint met eerbied voor al wat is en voor de Allerhoogste, de Eeuwige.

Het woord Masjal, Spreuk betekent in het Hebreeuws spreekwoord, gezegde en het boek wordt dan ook wel aangeduid als Misjlee Sjlomo, de gezegden van de wijze Koning Salomo, zoon van Koning David van Israël.

Koning Salomo leefde een 950 jaar voor de gewone jaartelling. Waarschijnlijk hebben  ook meerdere auteurs in latere tijden gezegdes aan het boek toegevoegd, die rond 250 jaar later, dus rond 700 voor de gewone jaartelling leefden.

Het boek Spreuken gaat over wijsheid. En onder wijsheid wordt in de joodse liturgie – waarvan u nu ook heeft kunnen proeven – onder meer verstaan de devotie tot God, dat als een centrale waarde wordt aanbevolen. Zo centraal zelfs dat het lot van het universum ervan afhangt.

We hebben het ook vandaag gelezen: Op drie zaken is de wereld gebouwd- Al ha Tora, Al ha Awoda we Al Gemiloet Chassadiem.  Met de Tora wordt studie van de Tora bedoeld, met Avoda in mijn woorden, je eigen contact met het Al o.a. door middel van het gebed, (avoda sjebalew- je persoonlijke gebed, lew is hart ) en met het verrichten van goede daden “Wie goed doet goed ontmoet” en in die zin draag je bij aan je eigen welzijn, het welzijn van de ander en de samenleving.

Wie slecht doet, hoeft niet zichzelf te schaden, maar schaadt de gemeenschap waarin hij leeft, de samenleving en de wereld. Nee, ik noem geen namen…….

Waarom zijn deze Spreuken zo belangrijk?

Omdat we via gezegdes heel veel kunnen leren, van elkaar. En van oudsher werd ook in de opvoeding net als in het onderwijs, veel door middel van gezegdes duidelijk gemaakt. En er zitten veel geboden en verboden in gezegdes zoals we in Spreuken ook lezen. Waarschijnlijk kent een ieder van ons wel gezegdes in de familie, die je van je ouders hoorde en die je zelf ook door geeft.

Elke cultuur en elk land bezit zijn eigen schat aan spreuken. Boeken waren in de oudheid schaars en kostbaar. Oude wijsheden werden zo van generatie op generatie doorgegeven. Via vader op zoon staan veel gezegdes in het boek Spreuken, maar in Spreuken van Salomo spelen ook vrouwen een grote rol.

De wijsheid wordt voorgesteld als een vrouw, uiteraard ,wie verbaast zich hierover?

Het boek wordt afgesloten met het prachtige gedicht, Esjet Chajil, een lofzang op de vrouw en haar goede karakter. Dit gedicht wordt traditioneel aan het begin van de sjabbat, als de vrouw des huizes de kaarsen heeft aangestoken, door de man gereciteerd.

Ik ben eens verder gaan zoeken wat er in de joodse literatuur over wijsheid zoal gezegd wordt.

In het boek ”Spreuken over de fundamenten”, vertaald en ingeleid door Leo Mock en Marcel Poorthuis staat, dat wijsheid van allen en van niemand is. Ik citeer: ”Wijsheid ontstijgt de categorieën van volk, religie, seks of cultuur.”

Vrouwen, mannen en ook kinderen hebben deel aan de wijsheid en van allen kunnen we leren. Wijsheid is eigen aan de mens als denkend wezen, maar echte wijsheid is ook meer dan puur denken. Wijsheid ontwikkelt zich en groeit gedurende je leven. Wijsheid bloeit op in het leven zelf en laat sporen na, zoals de rimpels en groeven in ons gezicht dat vele zomers en winters heeft gezien.

Koning Salomo zegt in Spreuken 3:6 : “(Her) Ken  hem  in al je wegen”.  Dit gezegde is verrassend actueel en past naadloos in onze tijd.  Je zou het kunnen opvatten als: Kijk, luister en handel met eerbied, met respect voor al wat de aarde ons schenkt, leer van je medemens en de hele schepping: dieren, bomen en planten en ja zelfs van de mineralen en de sterren. Leef  bewust met het begrip  duurzaamheid. En bovenal:  leef  in verbondenheid met je eigen Goddelijke bron en met die van de anderen om je heen .

In de Mishna staat: “Wie is wijs? En daar is het antwoord : “Hij die leert van elk persoon.”

En dat leren houdt nooit op, zoals ik heb mogen ervaren in de cursus Neuro Linguïstisch Programmeren en in de jarenlange studie van Mussar.

Zoals we allemaal hier, met zulke verschillende achtergronden zitten, heb ik vaneen ieder veel mogen leren en heb ik de link tussen de twee bovengenoemde studies kunnen vinden o.a. in de synergie.

De gemeenschappelijke basis is: Denk positief, ook in moeilijke tijden! Leef bewust met je positieve intenties. Deze proactieve instelling met een praktische strategie, do it!, overwint uitdagingen en belemmeringen en bevat universele wijsheden die niet alleen in joodse bronnen te vinden zijn, maar overal.

Ik sluit deze inleiding graag af met nog drie verrassende  spreuken . Uit  de Talmud is de tekst  die onder de mails van een van mijn studie vrienden staat en luidt:

“Let op je gedachten, want ze worden je woorden

Let op je woorden , want ze worden je acties

Let op je acties, want ze worden je gewoontes

Let op je gewoontes, want ze worden je karakter

Let op je karakter, want het wordt je lot.“

En ik kan me  ook  helemaal vinden in de prachtige woorden van  Koning Salomo die vele malen benadrukt worden : “Bewaar de wijsheid in je hart, bij je G’ddelijke bron en je levenspad zal goed zijn.”

En waar denk je dat het gezegde “Wijsheid komt met de jaren,” vandaan komt?

Juist, ook van koning Salomo!

Het is dan ook geen toeval dat ik het voorrecht heb , waar ik heel dankbaar voor ben,  om hier ter gelegenheid van mijn 70e verjaardag, uit deze prachtige literatuur te mogen voorlezen.

Na deze  uitleg, lees ik de haftara voor, de drie eerste en laatste regels in het Hebreeuws  en daarna in het Nederlands.

U kunt de tekst mee lezen in de Tanach op blz. 1421 tot blz. 1423 en wel in hoofdstuk 4.