Recente columns
De eigen mening van de auteur
“Luister mijn kind; naar de ethiek van je vader en wijk niet af van de leer van je moeder”
“Sjema beni mussar avicha ve´al titosj torat iemecha” (misjlei 1-8)
door Rav Menachem, Sjoelrabbijn AMOS.
Reeds in de inleidende verzen van zijn boek Misjlei, benadrukt de wijze koning Salomon dat de uitdaging voor de mens tweevoudig is. Het vasthouden aan de Tora en het luisteren naar de mussar. Ook opmerkelijk in deze zin is duidelijke scheiding tussen, en de volgorde van deze twee onderwerpen. De zin begint met Mussar en koppelt dit aan de vader en eindigt met Tora en koppelt deze aan de moeder. Ook kan er worden stil gestaan bij het verschil van de inhoudelijke opdracht om naar mussar te “luisteren” en om van Tora “af te wijken”.
Rabbijn Mosje Chajim Luzzatto opent in de inleiding van zijn boek “mesillat jesjariem” met een, voor een auteur, opmerkelijke zin. “Ik publiceer dit boek niet om mensen iets bij te brengen wat zij niet weten, maar louter ze te herinneren aan datgene wat ze al weten”. Hij gaat verder met de lezer er op te attenderen dat de kansen klein zijn, dat ze in zijn boek iets lezen dat nieuw is, of waaraan getwijfeld kan worden. Waarom schrijf je dan een boek? Daar geeft de rabbijn ook antwoord op; “het is juist de vanzelfsprekendheid van dit onderwerp dat veroorzaakt dat het vaak wordt vergeten”. Hij beschrijft hier mussar en geeft aan dat het geen intellectueel hoogstandje bevat maar puur een oefening in herhaling van het vanzelfsprekende. Dat het geen nieuwe creatie is maar een ontdekken van het reeds bestaande is. Dat mussar voor de mens niet meer is dan wat een wasbeurt is voor een kledingstuk. Het verwijderen van een bedekkende laag om de essentie te ontbloten.
Hiermee kunnen wij goed de woordkeuze van Koning Salomon begrijpen. Luister naar en besef de (reeds aanwezige) ethiek. Hij vraagt niet meer dan het internaliseren van de essentie van het bestaan. Tora anderzijds bevat actie, leer, ontdekking en aanpassing in gedrag. Daar zegt de wijze Koning; wijk niet af! Een daadwerkelijke inzet. Actie en creatie!
Ethiek en leer. Leer en ethiek. Je zou denken een onafscheidelijke combinatie. Je zou denken de een kan niet zonder de andere bestaan. De werkelijkheid bewijst het tegendeel. Hoe vaak ervaren wij geleerden met nauwelijks ethisch besef en de meesters van ethiek wier gedrag meer dan discutabel is? Hoe vaak zien wij dat mensen die zich inzetten alle Tora wetten nauwkeurig te volgen toch niet een verfijnde persoonlijkheid daar aan over houden? En hoe vaak horen wij “als je maar een goed mens bent, zijn de wetten minder van belang?” Sommige kiezen voor de “veiligheid” van de sjoelchan aroech (Godsdienst codex) zonder te beseffen dat dit maar een tool is voor het verfijnen en heiligen van de ziel. Terwijl anderen van de verplichtingen vluchten in de zee van de zweverige “zelfverbetering”.
De Tora is een prachtig gerecht. Mussar is de zout die de smaak van het gerecht doet uitkomen. Zonder zout smaakt het gerecht flauw en kan het niet worden gegeten. Zonder gerecht is het zout niet eetbaar en zelfs ziekmakend. Een goede combinatie van deze twee en in de goede verhouding resulteert in een smaakvol en voedzaam geheel. Om de spirituele Michelin ster binnen te halen moet de leer vergezeld worden van een gezonde dosis zelfreflectie, zelfontplooiing en zelfinzicht. Daar kan mussar een sleutelrol in nemen. Eet smakelijk!