Inspiratiemiddag met rabbijn Awraham Soetendorp
Zondag 17 mei a.s. kun je via ZOOM een voordracht van rabbijn Awraham Soetendorp meemaken en ook zelf een steentje bijdragen in de aansluitende dialoog. Meer info
Zondag 17 mei a.s. kun je via ZOOM een voordracht van rabbijn Awraham Soetendorp meemaken en ook zelf een steentje bijdragen in de aansluitende dialoog. Meer info
May 12 is the celebration of Lag BaOmer when traditionally in Israel wood is collected, bonfires are lit and BBQ’s are enjoyed. We can’t convene live to celebrate this year, but: we are going to be virtually connected by ZOOM.
Wijsheid
De haftara van deze week staat in het boek Spreuken in het derde gedeelte van de Tenach als tweede boek in de Ketoeviem- Geschriften. We lezen hier niet vaak uit. De Tora, met de vijf boeken van Mozes en de Profeten, Neviiem, zijn ons meer bekend als wekelijkse studie bronnen.
Des te leuker was het voor mij om in deze wijsheidsliteratuur te duiken.
Het boek bevat een boeiende verzameling van moralistische en filosofische uitspraken, over ethiek, fatsoen en levenskunst met steeds de kern opdracht: Wijsheid begint met eerbied voor al wat is en voor de Allerhoogste, de Eeuwige.
Het woord Masjal, Spreuk betekent in het Hebreeuws spreekwoord, gezegde en het boek wordt dan ook wel aangeduid als Misjlee Sjlomo, de gezegden van de wijze Koning Salomo, zoon van Koning David van Israël.
Koning Salomo leefde een 950 jaar voor de gewone jaartelling. Waarschijnlijk hebben ook meerdere auteurs in latere tijden gezegdes aan het boek toegevoegd, die rond 250 jaar later, dus rond 700 voor de gewone jaartelling leefden.
Het boek Spreuken gaat over wijsheid. En onder wijsheid wordt in de joodse liturgie – waarvan u nu ook heeft kunnen proeven – onder meer verstaan de devotie tot God, dat als een centrale waarde wordt aanbevolen. Zo centraal zelfs dat het lot van het universum ervan afhangt.
We hebben het ook vandaag gelezen: Op drie zaken is de wereld gebouwd- Al ha Tora, Al ha Awoda we Al Gemiloet Chassadiem. Met de Tora wordt studie van de Tora bedoeld, met Avoda in mijn woorden, je eigen contact met het Al o.a. door middel van het gebed, (avoda sjebalew- je persoonlijke gebed, lew is hart ) en met het verrichten van goede daden “Wie goed doet goed ontmoet” en in die zin draag je bij aan je eigen welzijn, het welzijn van de ander en de samenleving.
Wie slecht doet, hoeft niet zichzelf te schaden, maar schaadt de gemeenschap waarin hij leeft, de samenleving en de wereld. Nee, ik noem geen namen…….
Waarom zijn deze Spreuken zo belangrijk?
Omdat we via gezegdes heel veel kunnen leren, van elkaar. En van oudsher werd ook in de opvoeding net als in het onderwijs, veel door middel van gezegdes duidelijk gemaakt. En er zitten veel geboden en verboden in gezegdes zoals we in Spreuken ook lezen. Waarschijnlijk kent een ieder van ons wel gezegdes in de familie, die je van je ouders hoorde en die je zelf ook door geeft.
Elke cultuur en elk land bezit zijn eigen schat aan spreuken. Boeken waren in de oudheid schaars en kostbaar. Oude wijsheden werden zo van generatie op generatie doorgegeven. Via vader op zoon staan veel gezegdes in het boek Spreuken, maar in Spreuken van Salomo spelen ook vrouwen een grote rol.
De wijsheid wordt voorgesteld als een vrouw, uiteraard ,wie verbaast zich hierover?
Het boek wordt afgesloten met het prachtige gedicht, Esjet Chajil, een lofzang op de vrouw en haar goede karakter. Dit gedicht wordt traditioneel aan het begin van de sjabbat, als de vrouw des huizes de kaarsen heeft aangestoken, door de man gereciteerd.
Ik ben eens verder gaan zoeken wat er in de joodse literatuur over wijsheid zoal gezegd wordt.
In het boek ”Spreuken over de fundamenten”, vertaald en ingeleid door Leo Mock en Marcel Poorthuis staat, dat wijsheid van allen en van niemand is. Ik citeer: ”Wijsheid ontstijgt de categorieën van volk, religie, seks of cultuur.”
Vrouwen, mannen en ook kinderen hebben deel aan de wijsheid en van allen kunnen we leren. Wijsheid is eigen aan de mens als denkend wezen, maar echte wijsheid is ook meer dan puur denken. Wijsheid ontwikkelt zich en groeit gedurende je leven. Wijsheid bloeit op in het leven zelf en laat sporen na, zoals de rimpels en groeven in ons gezicht dat vele zomers en winters heeft gezien.
Koning Salomo zegt in Spreuken 3:6 : “(Her) Ken hem in al je wegen”. Dit gezegde is verrassend actueel en past naadloos in onze tijd. Je zou het kunnen opvatten als: Kijk, luister en handel met eerbied, met respect voor al wat de aarde ons schenkt, leer van je medemens en de hele schepping: dieren, bomen en planten en ja zelfs van de mineralen en de sterren. Leef bewust met het begrip duurzaamheid. En bovenal: leef in verbondenheid met je eigen Goddelijke bron en met die van de anderen om je heen .
In de Mishna staat: “Wie is wijs? En daar is het antwoord : “Hij die leert van elk persoon.”
En dat leren houdt nooit op, zoals ik heb mogen ervaren in de cursus Neuro Linguïstisch Programmeren en in de jarenlange studie van Mussar.
Zoals we allemaal hier, met zulke verschillende achtergronden zitten, heb ik vaneen ieder veel mogen leren en heb ik de link tussen de twee bovengenoemde studies kunnen vinden o.a. in de synergie.
De gemeenschappelijke basis is: Denk positief, ook in moeilijke tijden! Leef bewust met je positieve intenties. Deze proactieve instelling met een praktische strategie, do it!, overwint uitdagingen en belemmeringen en bevat universele wijsheden die niet alleen in joodse bronnen te vinden zijn, maar overal.
Ik sluit deze inleiding graag af met nog drie verrassende spreuken . Uit de Talmud is de tekst die onder de mails van een van mijn studie vrienden staat en luidt:
“Let op je gedachten, want ze worden je woorden
Let op je woorden , want ze worden je acties
Let op je acties, want ze worden je gewoontes
Let op je gewoontes, want ze worden je karakter
Let op je karakter, want het wordt je lot.“
En ik kan me ook helemaal vinden in de prachtige woorden van Koning Salomo die vele malen benadrukt worden : “Bewaar de wijsheid in je hart, bij je G’ddelijke bron en je levenspad zal goed zijn.”
En waar denk je dat het gezegde “Wijsheid komt met de jaren,” vandaan komt?
Juist, ook van koning Salomo!
Het is dan ook geen toeval dat ik het voorrecht heb , waar ik heel dankbaar voor ben, om hier ter gelegenheid van mijn 70e verjaardag, uit deze prachtige literatuur te mogen voorlezen.
Na deze uitleg, lees ik de haftara voor, de drie eerste en laatste regels in het Hebreeuws en daarna in het Nederlands.
U kunt de tekst mee lezen in de Tanach op blz. 1421 tot blz. 1423 en wel in hoofdstuk 4.
Deze en meer opmerkelijke uitspraken van opperrabbijn Binyomin Jacobs zijn te lezen in dit op 23 juli jl. verschenen interview in Trouw:
Dinsdag 12 december a.s. steekt opperrabbijn Jacobs de eerste kaars aan!
Lees ook de Chanoeka-overdenking van opperrabbijn Jacobs.
Op Rosj Hasjana wil je HaSjem je beste zelf presenteren.
Hoe doe je dat dan? Hoe pak je dat aan?
Klik hierboven in de illustratie op het kleine pijltje.
Voor de cursusmaterialen en vervolgsessies verwijzen we je naar deze site.
door Binyomin Jacobs, opperrabbijn.
De periode tussen 17 Tammoez en 9 Aw wordt genoemd: de drie weken. En de laatste dagen van de drie weken staan bekend onder de naam de negen dagen. Op 17 Tammoez werd er een bres geslagen in de muren van Jeruzalem en op de negende van de maand Aw – drie weken later dus – werd de Tempel in Jeruzalem verwoest: het begin van de Diaspora. Door de eeuwen heen waren de drie weken een moeizame periode voor het Joodse volk, de negen dagen nog weer zwaarder en negen Aw de dag bij uitstek waarop vele vervolgingen en pogroms hebben plaatsgevonden. Het is een periode van diepe treur……….
En toch leert ons de overlevering dat in de tijd van de Mosjieach juist deze drie treurweken zullen veranderen in een periode van vreugde. 17 Tammoez en 9 Aw zullen dan volledige Jamiem Towiem, echte Feestdagen, zijn en de tussenperiode Chol Hamoëd, tussendagen, gelijk de tussendagen van Soekot en Pesach.
Als een mens onverhoopt ziek is, moet hij van de Joodse wet naar de dokter gaan. Natuurlijk dient er ook gebeden te worden, maar de gang naar de hulpverlening mag letterlijk niet vertraagd worden door het gebed. Hetzelfde geldt voor andere vormen van pijn, kwelling, antisemitisme of vervolging. Altijd zijn wij verplicht om ons te verdedigen, voorzorgsmaatregelen te nemen, de stellingen te betrekken, naast het gebed. De kop in het zand steken, past niet binnen de Joodse Traditie.
Maar als er, G’d behoede, geen hoop meer is, geen genezing mogelijk: hoe ga ik dan om met de kwelling, de pijn of het verdriet?
Een zoon wordt ’s morgens wakker en zegt tegen zijn vader dat hij het leven niet meer aankan. Alles ziet hij zwart. Wat moet ik doen?, vraagt hij zijn vader.
Zijn vader neemt hem mee naar de keuken en haalt drie pannetjes uit de kast. Hij vult ze alle drie met water en brengt het water aan de kook. In het eerste pannetje doet de vader een aardappel, in het tweede pannetje een ei en in pannetje nummer drie een schep rauwe gemalen koffie. Na een half uur zien we dat er van de aardappel niets meer is overgebleven en volledig is geïntegreerd in het water. Een soort onappetijtelijk soepje is ontstaan. Bij het ei is het water onveranderd gebleven, maar het ei zelf is hard geworden en daardoor goed eetbaar. Bij de koffie is het water een heerlijke drank geworden en van de oorspronkelijke rauwe koffie is niets meer over.
Kijk wat hier gebeurd is, zegt de vader aan zijn zoon: het koken heeft verschillende gevolgen. Bij pannetje nummer één is een puinhoop ontstaan, bij pannetje twee heeft het kookproces het rauwe ei veranderd in een goed eetbaar product, maar het water bleef onveranderd. Bij het koffiepoeder zijn door het koken de rauwe koffie en het omringende water veranderd in een geurrijke drank.
Zo is het ook met problemen die een mens helaas op zijn levensweg vaak ontmoet. Sommige mensen desintegreren bijna helemaal door het probleem dat hun onverhoopt treft. Maar niet alleen zijzelf gaan er onderdoor, ze slepen hun directe omgeving, hun naasten, mee. Weer anderen weten te aanvaarden, geven niet toe aan depressieve gevoelens, en accepteren de uitdaging. Ze zien de kwelling als een beproeving die ze moeten en kunnen doorstaan. Ze weten zich gesterkt, maar betrekken hun omgeving hier geheel niet in. En sommigen kunnen zo goed omgaan met het leven en de aan het leven gekoppelde beproevingen, dat ze niet alleen er zelf sterker uitkomen, maar een dusdanige uitstraling hebben, dat ook hun directe omgeving meeprofiteert van hun overlevingskracht.
Dat zijn de drie weken: Als iemand onverhoopt ziek is, dan mag hij niet naar de dokter, maar hij moet! Israël mag zichzelf niet verdedigingen, Israël moet zijn stellingen betrekken om een soort collectieve zelfmoord te voorkomen. En uiteraard moeten we ook al dat mogelijk is inzetten om opkomend antisemitisme en andere vormen van discriminatie te voorkomen, te bestrijden en uit te roeien, ook hier in Nederland!
Maar als de gang naar de arts onverhoopt geen genezing brengt, mogen de beproevingen ons niet breken, maar moeten ze ons juist sterken. Niet gelijk de aardappel waarvan niets overblijft en die de omringende omgeving vertroebelt en meesleurt in zijn narigheid. Zelfs niet op het niveau van het ei. Want alleen het ei weet op de juiste wijze om te gaan met het kookproces, maar het water blijft onveranderd. De opstelling van het koffiepoeder verdient onze navolging, want de koffie weet zichzelf en ook het omringende water tot een geurig en drinkbaar geheel te transformeren.
Als er, G’d behoede, geen genezing is voor de pijn en geen oplossing voor het probleem, dan toch moeten we ervan doordrongen zijn dat ieder mens de kracht heeft om overeind te blijven en dat hij zelfs anderen in deze positieve opstelling kan meeslepen. Is een grotere simcha, vreugde, denkbaar?
Aan ons is het dus om de drie weken, de negen dagen en de negende Aw zelf, te veranderen in een echte Jom Tov, een echte Feestdag, waarin niet alleen het joodse volk van vreugde en intense dankbaarheid danst, maar waarin de gehele mensheid wordt geïnspireerd en eendrachtig meedanst!
Moge dat grote feest een realiteit worden, zodat we allen kunnen samenkomen in de herbouwde Tempel in Jeruzalem, bimheera wejameenoe – spoedig in onze dagen.
Voetnoot van de redactie:
Kun je als lezer het er mee eens zijn dat de mida bitachon het thema vormt van deze column en de wetenschap dat alles van HaSjem komt?
De column van Rav Menachem, Sjoelrabbijn AMOS.
“Sjema beni mussar avicha ve´al titosj torat iemecha” (misjlei 1-8)
“Luister mijn kind; naar de ethiek van je vader en wijk niet af van de leer van je moeder”
Uw zoekopdracht leverde helaas geen artikelen op
”Everday Holiness", het Mussar boek van Alan Morinis, is vertaald in het Nederlands: "Het Heilige in Het Alledaagse".
‘Een uitzonderlijk rijk boek dat laat zien hoe echte spirituele verandering kan plaatsvinden in onze levens, dag na dag.’
Spirituality & Health