Moessar: 13 eigenschappen (in bewerking)
( naar hoofdstukken uit ‘Everyday Holiness’ van Alan Morinis)
Cursief = mogelijk antwoord naast eigen overdenking
Nederigheid
# Nederigheid associeren de Moessar leraren met het innemen van de juiste (sociale, interpersoonlijke) ruimte; hoe is dat bij jou? Neem je te veel ruimte in of juist te weinig?
Welke practisch voornemen zou je t.a.v. nederigheid kunnen nemen?
Geduld
savlanoet – wat er aan hindernissen ook liggen tussen mij en mijn nagestreefde doelen, het is mogelijk die last te dragen .
# Rabbi Leffin zei: ‘Wee de verwende persoon, die nooit geduld heeft geleerd. Vandaag of morgen zal hij moeten drinken uit de lijdensbeker’ Is dat waar, wat bedoelt hij?
Het leidt tot ruzie in relaties, egoisme, schuld geven aan anderen, ongelukken etc. etc .
Probleem is vaak geen contact met gevoelslaag, onbewustheid, geen verantwoording nemen, excuses zoeken.
Belangrijk is uithouden van onzekerheid van de uitkomst, gewaar worden van impuls en reactie uitstellen, ruimte tussen de lucifer en de lont krijgen
# God draagt de natuur en verdraagt het menselijk doen en laten; volgens de oude wijzen is hij het exempel van geduld. Mee eens?
Imitatio Dei als inspiratie voor Moessar werk; vrije discussie
# Hoe speelt ongeduld in jouw leven? Hoe lang is jouw lont?
# Wat kan je het meest helpen als oefening, b.v. meditatie, eind van de dag reflecteren (chesjbon hanefesj), trainen van gewaarheid en beheersing.
Dankbaarheid
hakarat ha’tov – word je bewust van het goede en dank daarvoor
Jehoeda=danker. Vele gebeden danken, te beginnen met ‘modeh ani’. Psalm 92: tov lehodot, ook titel van siddoer LJG .
# Nachoem was blind, verlamd, arm en ziek maar zei steeds: gam zoe letova (ook dit is ten goede) en werd daarom Ish Gamzoe genoemd. Hoe beoordeel je hem?
Vrije discussie
# Welke barrières staan dankbaarheid vaak in de weg? In het algemeen, in jouw doen en laten.
Ibn Pakoeda: 1. geabsorbeerdheid in najagen fysieke pleziertjes 2. alles alsvanzelfsprekend ervaren 3. gefocussed zijn op tegenslag en ellende
# Moet je wachten met danken tot je een rede ziet of zou je kunnen danken en daarmee zicht kunnen krijgen op een reden? Danken kan ook een oefening zijn, door steeds te danken wek je dankbaarheid op en zie je redenen die je vroeger niet zag oplichten
# Het is een oude Joodse waarde de weldoener niet te danken. Waarom zou dat zijn? Hoeft de welgedane niet dankbaar te zijn?
Dank doet af aan zijn verdienste, maakt het minder. De welgedane is niet ontslagen van een gevoel van dankbaarheid. Anekdote van Rabbijn Levovits en zijn leerling: kreeg berisping toen hij dankte voor subsidie voor huisverlof; jaar later omdat hij niet dankte, althans terecht niet dankte, maar geen spoor van worsteling toonde om die dank niet te uiten.
# Wat is er goed in je leven en reden tot dank (ondanks alles…) ?
# Met welke dagelijkse oefening/mitswe zou je jezelf tot een dankbaarder mens kunnen maken?
Bijv. ieder dag drie redenen opschrijven om dankbaar te zijn; om ‘s-Ochtends en voor en na het eten berachot te zeggen
Compassie
rachamim – vriendelijkheid, empathie en zorg ontstaat als je jezelf durft te openen voor wat de ander voelt
# Compassie, is dat alleen een gevoel of zit er meer aan vast?
Morinis wijst op aspecten uit de Tora. Heb je een idee, waar hij dan op wijst?
Compassie is niet alleen een gevoel, het is ook een notie, een besef . Compassie is een attribuut van de Eeuwige, gezien de tekst in Sjemot 34-6, als de Eeuwige aan Mosje voorbijgaat na de zonde met het gouden kalf. Deze tekst wordt ook herhaaldelijk gezegd en gezongen tijdens de Jom Kippoer dienst.
#Kan je nog een of twee onmisbaar achterliggende concepten noemen, die bij compassie spelen en haar kenmerken? Denk aan het relationele karakter. Compassie speelt zich af in relaties en treedt op wanneer muren omlaag gaan en verbondenheid wordt toegelaten en gevoeld. De nabijheid van de ander doet intens beseffen deel uit te maken van het zelfde grote geheel, opgenomen te zijn in een gemeenschappelijke transcendente identiteit, wat resoneert.
Het is volgens de oude wijzen ook een bouwsteen van de kosmos. Zie de sefirot: chesed (stroom, liefde) en Din (oordeel, scheiding, rigiditeit, bedding) verzoenen zich in Rachamim (Tif’eret, compassie, schoonheid).
# Kan je een zeer veel voorkomende barrière (in het algemeen, in jou zelf) noemen waardoor compassie geen kans krijgt? Bv. Isolement, hoge muren, verdoving, egogerichtheid, onverbondenheid.
# Welke acties kan jij ondernemen om compassie in jezelf te vermeerderen? Er zijn twee soorten compassie-acties: tedere en vriendelijke actie, compassie als compassie; compassie in de vorm van oordeel, kan soms harde actie zijn om bestwil.
Orde
seder – orde schept innerlijke gerichtheid, rustig en voorbereid
NB: De schepping in Bereshit is voor een groot deel ordenen, scheiden van chaos in orde.
Orde is ook de basis van de rituelen, siddoer’ – gebedenboek – betekent ordening, evenals ‘seder’ – Pesachmaaltijd en bijbehorend boek.
# Rabbi Dessler noemt drie redenen waarom we orde in ons leven zouden brengen. Welke zouden dat kunnen zijn?
Ordening geeft voldoening en vertrouwen, schept gevoel van controle,Ordening spaart tijd, men hoeft niet te zoeken
Zaken functioneren alleen als ze correct geordend zijn.
# Orde is het midden van een spectrum. De extremen zijn onbalans die te vermijden is. Wat zijn die extremen?
Slordigheid en chaos aan de ene kant, obsessieve ordelijkheid, rigide precisie aan de andere kant
# Orde brengen is een zeer alledaagse bezigheid; wat is het spirituele eraan?
Uiterlijk op orde brengen is innerlijk op orde brengen; uiterlijke wanorde weerspiegelt innerlijke chaos. Speciaal punt van aandacht in de Kelmer school van Rabbi Zissel Ziv
# In welk opzicht is wanorde een ‘zonde’ te noemen?
Ordelijke levenspraxis breng dichter bij G- d en maakt leven als ‘dienaar’ mogelijk, wanordelijk en chaotisch leven verhindert dit en maakt vervulling levensbestemming onmogelijk.
# Problemen met orde dekken vaak problemen met andere eigenschappen af. Bijvoorbeeld: eer/respect of nederigheid. Kan je uitleggen hoe dat zit?
Wanorde is vaak rebellie tegen ‘nederigheid’ (verzet tegen het innemen van de juiste ruimte) of tegen ‘eer/respect’ inzoverre slordig omgaan met interpersoonlijke ruimten (huis!) of werk de deelgenoten daarin disrespecteert en uiteindelijk G-d.
Orde is volgens R. Wolbe “de sluiting van de parelketting”.
Gelijkmoedigheid
# Rabbi Salanter zei: ‘zolang iemand een leven leidt van kalmte en rust in de dienst van God is het duidelijk dat hij van de ware dienst ver verwijderd is.’ Voor vele zoekers van verlichting is dit een merkwaardige uitspraak. Wat zou hij bedoelen?
Wie zich harmonisch en kalm voelt en op een plaats is waar de wateren spiegelglad zijn, is waarschijnlijk in diepe slaap; de valkuil van spiritueel escapisme. De gelijkmoedige staat midden in het leven en hij oefent om met een rustige geest overeind te blijven temidden van woelige golven als een surfer op zijn surfplank met diepe kiel.
Hoe eigenschap en religie met elkaar verbonden zijn blijkt uit dit citaat:Jean Jacques Suurmond in een column over de kanker die hem te grazen nam, over de angst, en de rust die erop volgde. „God was er, als een onverklaarbare goedheid die geen last heeft van ziekte of vergankelijkheid. Dat gaf me een metapositie, een soort grond om op te staan terwijl de golven om en over me heensloegen. Het leek wel of dat duidelijker werd naarmate mijn leven verder werd ontmanteld.” (Geciteerd in artikel Lodewijk Dros uit Trouw van 191209)
# Betekent gelijkmoedigheid, innerlijke kalmte, dat je de golven van gevoelens en emoties moet negeren?
Het gaat erom ze niet te ontkennen, ze te beseffen en te erkennen, ze zijn reëel en belangrijk en maken het curriculum van je leven uit; het is de opgave er enige afstand toe te bewaren er er niet in mee te gaan; wordt de meester van je innerlijk territoir…
# Gelijkmoedigheid, innerlijke onafhankelijkheid wordt steeds getest. Kan je voorbeelden noemen, uit de wereld, in je omgeving, in jezelf? Het gaat om situaties van irritatie, tegenslag, situaties die je uit je evenwicht willen slaan, zware verliezen, aanvallen van drift etc. etc.
# Gelijkmoedigheid kent innerlijke onafhankelijkheid, innerlijke afstand, innerlijke onthechte getuige zijn in verbondenheid met wereld en goddelijke bron. Tracht een voornemen te maken om dit in je leven te brengen, bijv. door meditatie.
Respect
kawod – iedereen is een heilige ziel
# Rabbi Akiva zei: ‘geliefd is de mens, want hij werd geschapen naar het beeld (van G-d)’. Aan ieder komt eer/respect toe, niet wegens verdienste maar in zijn/haar hoedanigheid als schepsel. Heb je het daar wel eens moeilijk mee?
Het is een gewoonte zo niet verslaving geworden anderen te oordelen, te bekritiseren, te etiketteren e.d. als tijdverdrijf, verslaving etc. Dan is nog niet te spreken over de vele voorbeelden van individuen en groepen, die afkeer oproepen (door wat dan ook, door hun anders zijn in iedere betekenis)
# Veel kritiek, disrespect, harde oordelen, andermans fouten hekelen, komt voort uit compensatie van een eigen gebrek aan zelfwaarde/zelfrespect, stelt Alan Morinis. Mee eens?
Kritiek tot en met laster en smaad zijn vaak een onrechtstreekse uitdrukking van de eigen behoefte aan liefde en eer. De na te streven situatie is net omgekeerd: hij verdient eer, die anderen eert (Pirké Avot 4:1)
# ‘Eer drijft een mens uit de wereld’ zegt een oude wijze (P.A. 4:21). Kan je iets met deze uitspraak in de huidige wereld?
Het najagen van eer en erkenning voor zichzelf kan een obsessieve drive van het ego zijn. Is het zoeken van eer en respect het leidend motief, dan leidt dit tot een uiteindelijk onvervuld leven. Het najagen van eer en eerbetoon is niet de weg van de ziel.
# Hoe speelt respect in jouw leven een rol? Eigenschappen zijn ‘deugden in actie’; welke actie kan jij voor jezelf bedenken om je houding van respect te oefenen?
Een eenvoudige oefening is bijv. als eerste de mensen die je tegenkomt groeten (P.A. 4:21: groet iedereen als eerste)
Eenvoud
histapkoet – tevreden met je deel
Wie is rijk? Wie tevreden is met zijn deel (Ben Zoma, P.A. 4: 1)
# Verlangens op het gebied van geld, seks, een baan met invloed, mooie spullen, een fantastische auto, is daar bezwaar tegen vanuit spiritueel oogpunt?
De mens is gemaakt van stof en aarde en het is zijn goed recht te genieten van het materiele.
Het probleem is dat zijn begeerten onverzadigbaar zijn. “De mens is met hart en ziel in dit streven betrokken om te verzamelen en op te hopen, om zijn bezit te uit te breiden en zijn eigendommen te vermeerderen. Zijn moeite heeft geen einde en zijn begeerten kennen geen grens” (Salanter). De Moessar klaagt niet de materiele wereld aan, maar de verslaving eraan.
# Begeerte en behoefte, zie je een verschil, hoe zou je dat beschrijven?
Behoefte heeft betrekking op waar het leven van afhankelijk is: voedsel, onderdak, lucht, water, kleding etc. Begeerten hebben betrekking op wat niet werkelijk nodig is, maar ze eisen van ons onophoudelijke inspanning om hen te bevredigen of het begeerde te verkrijgen. En onbevredigd gebleven zijn begeerten de bron van angst, frustratie en immoreel gedrag . “We lo-tatoeroe levavchem we-acharé enechem” “Ga niet (gedachteloos) achter je ogen en je hart (begeerten) aan”(Deut. 15:39)
# Wat zou je als een positief effect op de ziel kunnen noemen als gevolg van een eenvoudig en sober leven?
Positief effect is dat duidelijk wordt wat werkelijk telt in je leven, wat werkelijk belangrijk is, Sjlomo Ibn Gabirol zegt: zoek wat je nodig hebt, geef op wat je niet nodig hebt, dan wordt in het opgeven van wat je niet nodig hebt duidelijk wat je nodig hebt. Zou je moeite hebben met zo’n proces?
# Wat zou een ongewenst extreem kunnen zijn van eenvoud?
Gierigheid, overdreven spaarzaamheid en ontkenning van reële behoeften.
# Wat zou je in de nabije toekomst op kunnen geven aan onnodige ‘luxe’-activiteiten of –dingen?
Te onderscheiden zijn 3 stappen naar eenvoud: 1. minder verwerven, beperken (ook sensaties) 2. wees gelukkig met je deel. Gezonde onthouding is geen ontbering maar bevrijding uit knellende banden; in de praktijk is dit mede de strekking van sjabbat 3. uiteindelijk besef dat je in beginsel al alles hebt, vreugde in het hart.
Enthousiasme
Zerizoet – Doe het! Met enthousiasme!
# Het vuur van enthousiasme zonder meer kan een valkuil zijn, wat onderscheidt het van overijlde en stormachtige aanpak?
De karaktertrek van enthousiasme in Moessar heeft als vooronderstelling dat een goed moreel kompas voorhanden is en dat goed overleg heeft plaatsgevonden (Spreuken 21:5: De plannen van een vlijtig mens strekken hem tot voordeel,
# wie overijld te werk gaat, zal gebrek lijden). Onder die condities is enthousiasme een ondergrond voor wat anders louter routine wordt (zowel in religieuze dienst als in wereldlijke zaken) en een attribuut voor de andere eigenschappen (wat is royaal zijn als je geeft zonder enthousiasme?)
# Enthousiasme kent t.a.v. een taak twee aspecten, stelt Morinis. Een aspect t.a.v het begin en een t.a.v het eind. Welke?
Enthousiasme is nodig om met een zaak te beginnen, maar eveneens om een zaak tot een goed einde te brengen. Hoe vaak wordt iets met enthousiasme begonnen en weer opgegeven bij wat tegenslag of lange duur?
# De Moessar meesters beschrijven een aantal struikelblokken voor enthousiasme; kan jij er ook een paar verzinnen?
Moessar gaat er vanuit dat enthousiasme de natuurliijke staat van de mens is. Wat vaak in de weg staat zijn:
+ Luiheid ; verraderlijk, want het voordeel doet zich nu voor en het nadeel later.
verwant is ‘zwaarheid’ van hart (Farao t.o.v. Mozes)
+ Rationalisatie is een machtige tegenstander en ondergraver van enthousiasme, manifestatie van jetser ha-ra; excuses (als ik maar …, ja maar ….)
+ Verdoving door pleziertjes van de wereld, nastreven van gemak, we worden in slaap gesust door alle ontspannende afleiding, die ons steeds wordt geboden; dat put ons uit en met name onze spirituele kant; paradox: alle gemak dat technologie ons lijkt te bieden spaart geen energie uit maar versnelt juist het leven en verhoogt onze aanspraken.
Zorg en angst kan duiden op attitude om overal gevaar te zien zonder bewijs van feiten. Overbezorgdheid en overgehechtheid aan de materie spelen mee.
# Er wordt één andere eigenschap genoemd waarvan de beoefening ook goed werkt voor het kweken van enthousiasme; zou je kunnen ontdekken welke?
Vaak is enthousiasme afwezig door onverschilligheid t.o.v. het goede in ons leven; dan kan de bewustwording daarvan en het cultiveren van de eigenschap dankbaarheid de vonk van het entousiasme weer ontsteken.
# Op welke gebieden zou jij enthousiasme meer in kunnen zetten en door welke actie?
Stilte
# Wat is de heilzame werking van stilte?
De zielheeft stilte nodig als het lichaam slaap; zoals het lichaam slaap nodig heeft om zich te vernieuwen heeft de ziel stilte nodig om zich schoon te maken; zoals slaap nodig is om te dromen, is stilte nodig om contact te maken met de diepere werkelijkheid. Talmoed (Megilla 18a): ‘er is geen betere medicijn dan stilte’ en ‘een woord is een sela (munt) waard, maar stilte twee’
# Een belangrijke doorbreking van het zwijgen is de kwaadspraak, lasjon hara. Maimonides stelde kwaadspraak gelijk aan moord omdat er bij kwaadspraak drie slachtoffers zijn, welke?
De kwaadspreker, de luisteraar daarnaar en het object van de kwaadspraak
# Wat zou je tegen je neiging om oppervlakkig over anderen erop los te babbelen, te roddelen en kwaad te spreken?
Verwijder je van roddelaars, antwoord niet te snel, spreek niet buitensporig veel, spreek kalm, schreeuw niet, zwijg meer . Kortom: ontwikkel bewustheid/gevoeligheid (mindfulnes) en verwijd nodeloos lawaai, oefen beheersing van je spreken, bouw zwijgperioden in (‘tsom sjtika, spreekvasten’)
# Stilte is hier bedoeld als vrijwillig opgenomen spiritueel streven.
In welke gevallen kan stilte ook juist niet goed zijn.
Het gaat hier om neurotisch en traumatisch (ver)zwijgen waar juist onthulling en openend spreken heling kan bewerkstelligen. Ook kan men denken aan verzwijgen van geheimen (b.v. in familie, lijken in de kast), die ziekmakend werken.
# De ziel heeft stilte nodig als het lichaam slaap. Een praktijk in Moessar is hitbodedoet, afzondering, fysiek en in de mind. Kom jij voldoende toe aan momenten van stilte en afzondering?
Grootmoedigheid
# Volgens de Joodse traditie zijn er twee soorten van geven. Zou je kunnen vermoeden welke?
Geven als impuls van een geraakt hart (teroema); geven in het kader van commitment (b.v. tienden, tsedaka). Geven vanuit commitment vereist geen emotionele betrokkenheid, maar heeft zoveel meer waarde voor het streven naar spirituele ontwikkeling als het hart er wel bij betrokken is (nedivoet ha-lev)
# Geven wordt in onze pecunia-centered maatschappij vooral geassocieerd met geld; wat kan je echter nog meer geven?
Tijd, energie, bezittingen, handelingen
# Volgens een Moessar classic is het 1000 keer geven van 1 goudstuk bij verschillende (goede)gelegenheden verdienstelijker dan ineens 1000 goudstukken geven. Waarom denk je?
Eén keer geven van een groot bedrag vanuit een grootse impuls garandeert geen continue mentaliteit van grootmoedigheid, duizend keer de hand openen om te geven confronteert ons vele malen met onze weerstanden en leert die overwinnen, bevordert groei en vestigt zo de eigenschap van grootmoedigheid. (zo ongeveerMaimonides en Orchot Tzaddikim)
# Barriéres houden ons tegen om vrijelijk te geven. Kun jij er een paar noemen.
Morinis noemt: rationalisaties, die wij gebruiken om het hart af te schermen tegen zijn natuurlijke neiging om te geven uit angst voor verwarring en te grote affecties.
Voorts kunnen traumatische ervaringen de mens hebben doen besluiten het hart af te sluiten uit angst om weer de eigen geleden kwetsuren ervaren. Tenslotte kan men vanuit egogerichtheid de wereld als schaars beschouwen en doet men zijn uiterste best het groots mogelijke deel binnen te halen.
# Geven als oefening en opdracht (tsedaka) brengt je in contact met je weerstanden. Klopt dat? Welk voornemen tot actie kan jij meenemen om een royale attitude te voeden?
De gezamenlijke stem van alle weerstanden (zeg: de yetser ha-ra) verliest door de opgenomen plicht tot geven zijn invloed. Vgl Pirké Avot hfst 3, mishna 15: de wereld wordt geoordeeld met goedgunstigheid, maar toch geschied dit ook volgens de hoeveelheid van (goede) daden.
Dus niet de grootsheid van één geweldige daad, maar de herhaling van vele daden.
Waarheid
emmet – blijf weg van leugens
# Sjammai zegt: zeg altijd letterlijke waarheid, Hillel zegt, bedenk eerst welke impact de woorden op de ander hebben. Prijs de bruid, zegt de halacha. Maar als ze lelijk is en mank … zegt Sjammai, zoek net zo lang tot je iets prijzenswaardigs vindt. Hillel zegt: prijs alle bruiden als prachtig en bevallig. Wie kies jij en waarom?
Sjammai vertegenwoordigt het onmiskenbare principe van de waarheid spreken en niet liegen. Bij Hillel speelt ook het principe de ander niet te kwetsen, dat soms het andere principe opzij schuift. Duidelijk betrekt Hillel de ander bij zijn overwegingen en afwegingen .
# Moet je in alle situaties de waarheid zeggen? Hoe kan men volgens jou het beste te werk gaan in een woelige wereld waarin de waarheid vaak situationeel (in relatie tot de omstandigheden) bepaald is. Heb jij een advies?
Een belangrijke richtlijn is dat omdat de waarheid nu eenmaal niet absoluut is, dat men een oordeel vormt over het waarheidsgehalte van wat men zegt en ook over de consequenties van zijn mededeling van die waarheid. Zo kan men het citaat ui Zecharja van R. Gamliël duiden in P.A. I:18: ‘Waarheid, oordeel en vrede moeten jullie uitoefenen in jullie poorten’
# Onder oneerlijkheid zit vaak angst (om teleur te stellen, afkeuring te krijgen, voor schaamte etc.) . Herken je dat?
Liegen uit angst voor afkeuring of om een onmiddellijk voordeel in de wacht te slepen brengt innerlijke schade toe en brengt op een hellend vlak; De angst om de waarheid te zeggen onder ogen zien openbaart vaak de onevenwichtigheid in de andere karaktertrekken en legt de weg naar verbetering open.
# Welk voornemen kan je t.a.v. eerlijkheid meenemen?
Vertrouwen
bitachon – gezegend wie vertrouwt op de Eeuwige en de Eeuwige zal zijn bron van vertrouwen zijn (Jeremia ) nog uit te breiden
# Vertrouwen is voor Morinis godsvertrouwen. Een volmaakt wereld, waarin ongeluk en leed niet bestaat is ondenkbaar.
De schepping is zoals hij is gewild door God in al zijn onpeilbare wijsheid.
De bestemming van de mens is niet om gelukkig en vervuld te worden. Zijn bestemming om om dienaar te zijn van de Eeuwige. Met die instelling is het mogelijk te vertrouwen.
We kunnen niet ‘achter de schermen’ kijken. G-d voorziet. Het komt goed al is het soms niet zoals jij het geplanned had. Geef jouw gedachten hierover.
zie ook artikel Avigdor Miller Bitachon and emunah
# Ontslaat een hoog godsvertrouwen ons om in te spannen?
# De Rolling Stones zingen: ‘You don’t always get what you want, but if you try, sometimes you get what you need’. Past deze uitspraak in de sfeer van godsvertrouwen?
# Zou je op momenten van ongerustheid, zorg of angst kunnen schakelen naar vertrouwen?