Vayakheyl

Torah vanuit een Mussar-perspectief

Parasha Vayakheyl- Exodus 35:1-38:20

Rabbi Eric S. Gurvis

Nu we richting het einde van Sefer Shemot gaan (volgende week), lezen we over het daadwerkelijke werk van het bouwen van de Mishkan. De Mishkan dient als Israëls draagbare heiligdom tijdens de reis naar het Beloofde Land. We weten dat het de voorloper is van de Tempel die uiteindelijk in Jeruzalem zal worden gebouwd.

Opnieuw heeft het bestuderen van Rabbi Moshe Igbui’s Chochmat HaMatzpun mij ertoe gebracht nog een ander deel van de Mussar-lessen te ontdekken waarvan ik niet op de hoogte was. In dit geval is het een bloemlezing met de titel Ohr RaSha”z – “Het licht van Rabbi Simcha Zissel Ziv, de Alter van Kelm.

In zijn les begint de Alter met een verwijzing naar een les van de RaMBaN (Rabbi Moses ben Nachman) over Exodus 36:8, waarin we lezen:

וַיַּעֲשׂ֨וּ כׇל־חֲכַם־לֵ֜ב בְּעֹשֵׂ֧י הַמְּלָאכָ֛ה אֶת־הַמִּשְׁכָּ֖ן עֶ֣שֶׂר יְרִיעֹ֑ת

שֵׁ֣שׁ מׇשְׁזָ֗ר וּתְכֵ֤לֶת וְאַרְגָּמָן֙ וְתוֹלַ֣עַת שָׁנִ֔י כְּרֻבִ֛ים מַעֲשֵׂ֥ה חֹשֵׁ֖ב עָשָׂ֥ה אֹתָֽם׃

Nu maakten alle deskundigen onder de werklieden de ‘Woning” uit tien kleden van getweernd fijn linnen met hemelsblauwe, purperrode en karmozijnkleurige wol; met cherubijnen als kunst-weefwerk maakte men ze.

Zoals de Alter van Kelm opmerkt, zegt RaMBaN: “De Torah heeft de beschrijving van het werk van de Tabernakel vijf keer herhaald. Het vermeldt het geheel ervan op het moment van de opdracht in detail, en daarna in meer algemene termen.” RaMBaN vervolgt:

De reden waarom de opdracht wordt herhaald, eerst in algemene zin, is dat God eerst Mozes de opdracht gaf om Bezalel en Oholiab en alle chochmei lev (degenen die wijs van hart waren) in algemene termen over het werk te vertellen. Pas daarna zouden ze ermee beginnen. Ze zouden niet geschikt zijn voor het heilige werk totdat ze de omvang van de hele onderneming hadden gehoord en het volledig hadden begrepen. Pas dan konden ze het in detail op zich nemen.

RaMBaN voegt toe: “Over het algemeen is dit alles de weg van liefde en waardering, om te zeggen dat God dit werk wenste. En dus vermeldt God het meerdere keren in de Torah, om de beloning van degenen die erbij betrokken zijn te vergroten.”

De Alter van Kelm komt dan met een mashal (een analogie):

Het is als een koning die zijn zoon aan een leraar overgaf. De koning vroeg de leraar: Ging mijn zoon naar school om te leren? At mijn zoon? Dronk mijn zoon? Sliep mijn zoon?

De Alter legt uit dat de koning al zijn vragen in één enkele vraag had kunnen stellen. Toch vroeg de koning alle vragen afzonderlijk om ons te leren hoe nauwkeurig we moeten zijn met onze instructies en verwachtingen en dientengevolge, waarschijnlijk om in de gelegenheid te komen om de leraar te belonen voor elke daad. Hij vervolgt met de uitleg dat:

De Heilige is onze leraar, middels Gods Heilige Torah. Hieruit leren we op een buitengewoon wonderbaarlijke manier prachtige lessen. Men moet het vermogen hebben om te herkennen dat door het ontvangen van de leerstof, er de noodzaak is om te begrijpen wat men ontvangt, en om vervolgens het geleerde toe te passen.

Rav Simcha Zissel citeert Spreuken 21:8

הֲפַכְפַּ֬ךְ דֶּ֣רֶךְ אִ֣ישׁ וָזָ֑ר וְ֝זַ֗ךְ יָשָׁ֥ר פׇּעֳלֽוֹ׃

Het pad van een mens kan kronkelig en vreemd zijn; hoewel zijn daden onberispelijk en juist zijn.

Op basis van deze passage leert hij:

Het is de aard van mensen, zowel fysiek als met betrekking tot hun yetzer ha-rah, om inconsistent te zijn. Dit is maar al te waar, al vanaf de vroegste kindertijd. Alleen door zichzelf voor te bereiden door middel van hiz-dakh’khut / zuivering en hit-yashrut / werken om zichzelf op het rechte pad te zetten, kan men zich heroriënteren en daarmee zijn daden yashar / recht door zee maken. Zoals onze wijzen leren in Midrash Shir Hashirim Rabbah 5: “De Heilige zei: ‘Open voor Mij een opening als die van een dunne naald, en Ik zal voor u een opening openen als die van een ontvangst zaal.’”

We dienen onszelf niet slechts voor te bereiden. Maar we moeten onszelf ook enorm versterken (l’hitchazeyk) om onszelf voor te bereiden, en dan zal de Heilige ons helpen.

Rav Simcha Zissel herinnert ons eraan dat het deel uitmaakt van onze menselijke natuur om in verdriet te vervallen en ons zorgen te maken over basisbehoeften, zoals wat we zullen eten. Maar hij herinnert ons er ook aan dat we moeten onthouden om te gaan inzien wat een grote otzar / schatkamer we hebben geërfd van onze voorouders. Men kan te lui worden om door te blijven gaan. Inderdaad, “de Torah is een geweldige leraar, inderdaad de beste, om iemand de waarheid der waarheden te laten zien, zo klaar als een klontje.” Hij keert terug naar het midrasjische beeld van de koning die zijn zoon naar beth sefer stuurt.

Dit is alsof de koning (vader) zijn kind op het leven voorbereidt door hem van de beste leraren te voorzien, geweldige en deskundige leraren, die de wijsheid en het belang van onderwijs maar al te goed onderkennen. Deze leraren moeten de studies en het leerproces aantrekkelijker maken met sever panim yafot / hun studenten tegemoet te treden met een prettig uiterlijk, zodat zij [de studenten] wat ze leren op een manier ontvangen dat het hun hart raakt.

De les van Rav Simcha Zissel is niet alleen voor ouders en leraren. Als studenten op het Mussar-pad, in onze Va’adim, evenals in onze chevruta-studie met partners, zijn we zowel student als leraar. Dit is altijd iets belangrijks geweest dat ik probeer in het oog te houden.

We zijn student en leraar tegelijkertijd, met en voor elkaar. Daarom moeten we ernaar streven om zo goed als mogelijk is aandacht te besteden aan de details, alsmede aan het “grotere geheel.” Mussar gaat niet over het nemen van grote stappen, of over sprongen en grenzen. In plaats daarvan zouden wij, net als de details van het voorbereiden en het uitvoeren van de bouw van de Mishkan, onszelf ook moeten voorbereiden en de uitvoering voltooien met hiz-dakh’khut / reiniging, hit-yashrut / werken om onszelf op het rechte pad te houden, en hitchazkut / onszelf versterken, terwijl we doorgaan op het pad om het beste uit onszelf te halen.

VOOR FOCUS:

Als je nadenkt over je studie en beoefening van Mussar, hoe pas je dan het idee toe om het “grote geheel” te overzien, alsmede de details tijdens je reis?
Hoe verhoudt herhaling zich tot je studie en beoefening?
Hoe verhoud je je tot de concepten die door de Alter van Kelm werden geïntroduceerd:

Hiz-dakh’khut / zuivering (dat is “jezelf zuiveren);

Hit-yashrut / werken om jezelf op het rechte pad te zetten, (denk aan spirituele heroriëntatie); en

Hitchazkut / jezelf versterken