Ki Tisa

Torah vanuit een Mussar-perspectief

Parasha Ki Tisa – Exodus 30:11−34:35

Rabbi Eric S. Gurvis

Ook dit keer hebben we hier een Parasha met een extreem groot drama! De Israëlieten blijven onderaan de berg kamperen, terwijl Mozes nog steeds boven op de berg staat en Gods openbaring van de Torah ontvangt. Een deel van de Israëlitische gemeenschap wordt steeds angstiger en komt in opstand, waarbij ze Aaron aanspreken om voor hen een god te maken die ze kunnen aanbidden.

In Exodus hoofdstuk 32 lezen we dat God tegen Mozes zei dat hij zich snel de berg af moest haasten. In vers 8 staat:

סָ֣רוּ מַהֵ֗ר מִן־הַדֶּ֙רֶךְ֙ אֲשֶׁ֣ר צִוִּיתִ֔ם עָשׂ֣וּ לָהֶ֔ם עֵ֖גֶל מַסֵּכָ֑ה

וַיִּשְׁתַּֽחֲווּ־לוֹ֙ וַיִּזְבְּחוּ־ל֔וֹ וַיֹּ֣אמְר֔וּ אֵ֤לֶּה אֱלֹהֶ֙יךָ֙ יִשְׂרָאֵ֔ל אֲשֶׁ֥ר הֶֽעֱל֖וּךָ מֵאֶ֥רֶץ מִצְרָֽיִם׃

De Israëlieten zijn zeer snel van die weg afgedwaald die

Ik ze heb bevolen te volgen: ze hebben zelf een gegoten kalf gemaakt, ze hebben ervoor gebogen, ze hebben er offers aan gebracht en zij hebben gezegd:

Dit is uw God, o Israël, die u uit het land Egypte heeft geleid!

Via de prachtige bundel Chochmat HaMatzpun van Rabbi Moshe Igbui heb ik kennis gemaakt met een nieuwe bron, en heb ik hem toegevoegd aan onze verzameling Mussar-leraren. Hij citeert een les van Rav Hayyim Dov Meir Rubman uit zijn Sefer Zichron Meir. Rav Rubman opent met een les uit de Midrasj die een woordspeling bevat:

Hier staat niet geschreven: “zij keerden zich af [averu] van het pad dat ik hun had geboden”, maar eerder: “zij hebben het pad snel verlaten [saru]” (Exodus 32:8). Toen ze in Sinaï waren, was het allemaal rozengeur en maneschijn; nu zijn ze helemaal de fout  [saryut] in gegaan, het zijn leugenaars geworden. Ze hebben er niet eens één of twee uur aan besteed, maar ze zijn onmiddellijk van het pad afgeweken.

Rabbi Shimon ben Yoḥai zei: Ze waren elf dagen bij de Heilige en brachten toen negenentwintig dagen door met het berekenen hoe ze het kalf moesten maken, zoals geschreven staat: “Elf dagen vanaf Ḥorev” (Deuteronomium 1:2) . . .

Rabbi Eliezer ben Ya’akov zegt: Ze waren negenentwintig dagen bij de Heilige en elf dagen lang berekenden ze hoe ze het kalf moesten maken . . . Rabbi Yehuda ben Rabbi Ilai zegt: Ze waren slechts één dag bij de Heilige. Waar komt dit vandaan? Het is zoals Micha uitlegt: “Gisteren stond mijn volk op als een vijand” (Micha 2:8). De Heilige zei tegen hen: ‘Gisteren zeiden jullie: “Alles wat de Eeuwige sprak, zullen we doen en we zullen luisteren.” (Exodus 24:7), en vandaag [zeggen]: “Dit is jullie god Israël?!?” (Exodus 32:4)

Volgens de Midrasj vraagt ​​Rav Rubman zich af, net als zovele andere commentatoren door de eeuwen heen, hoe het mogelijk is dat de kinderen van Israël hun loyaliteit en trouw aan God in zo’n korte tijd hebben verlegd, gezien de wonderen die ze van God hebben gezien, zowel als onderdeel van de plagen in Egypte als aan de oevers van de Rietzee. Hij vervolgt:

Hieruit leren we prachtige lessen voor alle mensen, die gebaseerd zijn op een aantal belangrijke en heilige leringen van onze wijzen. Hij citeert bijvoorbeeld Rabbi Hillel die leert: “Vertrouw niet op jezelf tot de dag van je dood.” (Avot 2:4) De auteur voegt er aan toe: Want als mens wordt ieder van ons voortdurend geconfronteerd met uitdagingen en gevaar. We moeten er absoluut zeker van zijn dat onze matzav ruchani / onze spirituele realiteit veilig is. Inderdaad, onze situatie of positie kan van het ene op het andere uur en van dag tot dag veranderen.

Zoals vermeld in de Midrasj is het zo dat Israël verklaarde, Na’aseh v’nishmah – “Wij zullen doen, en wij zullen luisteren!” Zij verklaarden dit vanuit een madreigah gedolah / een groot en verheven spiritueel niveau. Niettemin lezen we ook, zoals onze wijzen aangeven, in het Lied aan de Zee in Exodus 15:2 dat Israël met hun vinger wees en verklaarde זֶ֤ה אֵלִי֙ וְאַנְוֵ֔הוּ  – Dit is mijn God—ik prijs God!” Zij waren gegroeid ​​in hun begrip van elokut / het Goddelijke. Desalniettemin keerden zij zich maar al te snel van dit pad af.

Hoe waakzaam moet men zijn met een kwaal in gevaarlijke omstandigheden, behandelingen ondergaan om het lichaam te versterken en daarmee de volledige zijnstoestand?

Rav Rubman wijdt in zijn les uit:

Een persoon moet altijd medische behandelingen voor zijn kwalen ondergaan, en dit omvat ook machalat haNefesh – “kwalen van de ziel.” Als men deze behandelingen niet krijgt, zal men zeker struikelen en vallen, van welk spiritueel vlak dan ook dat men al heeft bereikt. Zoals staat vermeld in Jesaja 1:6 –

מִכַּף־רֶ֤גֶל וְעַד־רֹאשׁ֙ אֵֽין־בּ֣וֹ מְתֹ֔ם פֶּ֥צַע וְחַבּוּרָ֖ה וּמַכָּ֣ה טְרִיָּ֑ה׃

Van top tot teen

Geen plek is gezond:

Allemaal blauwe plekken en striemen

En etterende zweren –

Rav Rubman gaat verder:

Iemand die op deze manier gewond raakt, zal snel koorts krijgen. Het tegengif kan worden afgeleid van wat onze wijzen leren in Talmoed Berachot 32b – Vier dingen vereisen Chizzuk / versterking, constante inspanning om te verbeteren.”

Rav Rubman voegt aan het Talmoedische recept toe hoe men machalat haNefesh – de “ziekten van de ziel moet aanpakken.” Hij leert:

“De meest gunstige behandeling voor chizzuk haNefesh / het versterken van de ziel is limmud HaMussar – het leren van Mussar en hitbonnenut / diepe reflectie met betrekking tot yir’at shamayim / ontzag [of angst] voor de hemel, zoals er geschreven staat in Spreuken 4:13,

הַחֲזֵ֣ק בַּמּוּסָ֣ר

אַל־תֶּ֑רֶף

חַיֶּֽיךָ׃ כִּי־הִ֥יא נִ֝צְּרֶ֗הָ

Houd vast aan Mussar;
laat niet los;
Houd je eraan; het gaat om jouw leven.

Ik weet, en ik vermoed dat we dat allemaal weten, dat onze studie en beoefening van Mussar ons helpt om geaard te blijven terwijl we door een wereld en door tijden trekken die ons regelmatig uit balans zouden kunnen brengen. Zelfs als alles goed lijkt te gaan, is Mussar een verzameling gereedschappen en biedt het begeleiding om onszelf in balans te houden en om koers te houden, om te leven als de beste versie van wie we allemaal kunnen zijn.

VOOR FOCUS:

• Hoe helpt jouw studie en beoefening van Mussar je om op koers en in balans te blijven in je leven?
• Welke middot zijn voor jou de belangrijkste als je nadenkt over het bereiken van Chizzuk / kracht, als je op wat voor manier dan ook machalat haNefesh – ziekte van de ziel ervaart?
• Welke oefening(en) kan je deze week proberen om een ​​gevoel van Chizzuk te verwezenlijken?

Download deze parasha

Oorspronkelijke Engelse tekst (met voetnoten)
Use the link to read the original text in English.