Een sterke vrouw, wie zal haar vinden?
In Genesis 24 staat het verhaal over de opdracht van Avraham aan zijn ‘hofmeier’ Eliëzer om een vrouw te zoeken voor zijn zoon Jitschak.
Wat is belangrijker, deugd of afkomst?
door Rob Cassuto Lees meer
In Pursuit of Silence.
door Dick Hage.
Deze week concentreerde ik mij op de mida ‘Stilte’. Ik kwam een film tegen die over stilte gaat. De link naar de film ‘In Pursuit of Silence’ wil ik graag met je delen:
http://www.uitzendinggemist.net/aflevering/388133/Bodhitv.html
Twee muzikale hoogtepunten.
door Rob Cassuto.
Wanneer ik denk aan muziek in mijn leven, dan springen er twee muzikale hoogtepunten in mijn herinnering. Door de bril van Mussar denk ik dat ze te maken hebben met een basale ontroering, die ligt tussen Vreugde (simcha) en Ontzag (jira).
Liggend op mijn bed op mijn allereerste kamer, na een werkdag in mijn allereerste baan, luisterde ik vaak naar ‘Bringing it all back home’, de eerste LP, die ik van Bob Dylan had gekocht. Dat was in 1965. Hij begon met ‘Hey ! Mr Tambourine Man, play a song for me, I’m not sleepy and there is no place I’m going to’. het overbekende nummer van de grote bard. Net als de zanger had ik ‘nowhere to go’, nergens om naar toe te gaan en ook ik had het verlangen ‘om te dansen onder een diamanten hemel met één hand vrij wuivend, met de zee als achtergrond en omcirkeld door circuszand, niet meer denkend aan de dag van morgen’. Na dat nummer klonk de ‘Gates of Eden’ , Samen met Bob speculeerde ik over wat er achter ligt, achter de poorten van Eden. Helemaal voelde ik de diagnose van zelf en samenleving mee, die hij in het onovertroffen ‘It’s Alright, Ma (I’m Only Bleeding)’ op funky country akkoorden de wereld inslingerde. Neem nou: ‘hij die niet bezig is geboren te worden is bezig te sterven’ en ‘je voelt de pijn, maar niet zoals vroeger ontdek je nu dat je niet de enige bent die huilt’; ’je hoeft niet heel ver te kijken om te zien dat niet veel heilig is’ en ‘hoewel de bazen de regels maken voor de wijzen en de dwazen, heb ik niets, ma, om me aan vast te houden’. Observaties die resoneren, nog steeds eigenlijk.
Dylan is joods, maar met dat joodse was ik toen niet bezig. Veel later wel. Sinds inmiddels vele jaren zing ik eens per jaar samen met mijn Joodse gemeente tijdens de Hoge Feestdagen het smeekgebed Avinoe Malkenoe, een van de hoogtepunten in de dienst. De laatste regel is het meest bekend en wordt in vele uitvoeringen ook afzonderlijk gezongen: Avinoe Malkenoe, choneenoe wa’aneenoe kie één banoe ma’asiem, asé iemanoe tsedaka wachesed wehosjie’eenoe: “Onze Vader, onze Koning, wees ons genadig, verhoor ons, wij hebben geen daden waarop wij ons beroepen kunnen, maar toch, doe ons recht en toon genade en redt ons.” Gedragen door de aangrijpende melodie staan wij daar dan – opeens zo naakt en klein tegenover het allergrootste. En het komt dan voor, dat ik dan tranen voel branden en me toch gelukkig voel. Wat in de melodie en de tekst raakt is iets als de ervaring, dat het kleinste, het intiemste en het grootste in ons allen op dat moment (bijna) samenvalt.
De bekendste versie van Avinoe Malkenoe is die van Barbra Streisand, maar beluister ook de twee prachtige versies (o.a. die van Lior) waarin de melodie wordt gezongen, zoals wij die zingen in onze synagoge, op mijn website opgenomen: http://www.robcassuto.com/jomkipoer.html#av
Tweelingbroers (deel 3). Naar verzoening.
Het verhaal is een bewerking van de geschiedenis van Jacob en Esau (Sjemot/Genesis 25:20 ev), nu geplaatst ergens in de 19e eeuw. De universaliteit van het verhaal komt daardoor meer naar voren. De nadruk valt op de ommekeer van Jacob (geest), die zijn misleidingen onder ogen ziet, de angst voor het geweld van zijn broer (lichaam) onder ogen ziet en tenslotte komt tot verzoening.
De vorige afleveringen gemist?
Het eerste deel: klik hier
Het tweede deel: klik hier.
Deel III. Naar verzoening.
door Rob Cassuto
Jaco schreef bij het sober ontbijt een brief aan zijn broer, waarin hij bekende tekort te zijn geschoten in eerlijkheid , hij betuigde zijn spijt en hij bood hem voor tien jaar de helft van de inkomsten van het landgoed aan, de opbrengst van de pacht, de helft van de oogst van de boomgaarden en de helft van het nieuw geboren vee. Hij schreef met vertrouwen de ontmoeting tegemoet te zien. Per ijlbode liet hij de brief bezorgen.
Zelf ging hij ook op stap. Met kalme en stevige tred ging hij op weg naar de herberg in het naburige dorp om zijn broer Edo te ontmoeten. Wel liep hij een klein beetje mank, want hij had zijn heup wat ontwricht tijdens de worsteling, maar dat voelde als een ereteken.
Tegen twaalven kwam Jaco aan bij het dorp, dat eigenlijk niet meer was dan een lang lint van huizen langs de landweg. In de verte zag hij een man hem tegemoet komen. Het was Edo. Jaco hield stil. Zodra Edo zijn broer in het vizier kreeg begon hij te rennen. Jaco wist niet wat hij kon verwachten, je wist het bij Edo nooit… Toen Edo bij hem was nam hij zijn broer in een stevige omhelzing en kuste hij hem op de wangen.
– Goed je te zien, broer, zei Edo.
Ze keken elkaar aan.
– Blij je te ontmoeten, zei Jaco, je ziet er goed uit.
Ze hadden allebei een brok in de keel en veegden een traan weg.
– Dat voorstel van jou, over de helft van de opbrengst, dat hoeft niet. Ik heb genoeg, zei Edo.
– Ik ben bang voor je geweest, zei Jaco.
– En ik boos, zei Edo, razend zelfs. Maar het was vannacht of een engel bij mij op visite is geweest, die de woede uit mijn donder heeft getrokken. Het deed pijn, maar het luchtte op. Ik heb je vaak lelijk behandeld.
– Laten we in de herberg een kop thee pakken, zei Jaco.
– Misschien kunnen we wat voor elkaar betekenen, zei Edo. Het landgoed kan proviand voor de kazerne leveren en het garnizoen kan het landgoed beschermen. Overal trekken tegenwoordig roversbenden rond.
De soul traits die in dit verhaal aan de orde zijn gekomen zou je kunnen aanmerken als eerlijkheid (emmet) en moed (gewoera) in een proces van tesjoeva.
Tweelingbroers (deel 2). Het gevecht.
Het verhaal is een bewerking van de geschiedenis van Jacob en Esau (Sjemot/Genesis 25:20 ev), nu geplaatst ergens in de 19e eeuw. De universaliteit van het verhaal komt daardoor meer naar voren. De nadruk valt op de ommekeer van Jacob (geest), die zijn misleidingen onder ogen ziet, de angst voor het geweld van zijn broer (lichaam) onder ogen ziet en tenslotte komt tot verzoening.
Het eerste deel gemist? klik hier
Deel II. Het gevecht.
door Rob Cassuto
Een paar jaar later werd de vader ernstig ziek en hij ontbood Edo aan zijn bed om hem te benoemen tot zijn opvolger. Niet alleen had hij daar recht op als oudste van de twee broers, hij was ook de lieveling van zijn vader die meer hield van de sterke wilde Edo dan van de tengere bedachtzame Jaco.
Dus ging Edo op weg van de kazerne, waar hij als kapitein van een elite-eenheid was gelegerd.
Toen Rivka van haar man Isak hoorde over diens voornemen zijn opvolger aan te wijzen, waarschuwde ze Jaco. Jaco vond ze verreweg het meest geschikt om het uitgebreide landgoed te besturen. Hij ging met overleg te werk en had een visie, Edo was wild, onberekenbaar en impulsief. Alleen: Jaco was verlegen, dromerig, teruggetrokken, had hij maar wat van de ‘ballen’ van zijn sterke broer. Jaco moest veel meer voor zichzelf opkomen.
– Maar ik heb al het recht van opvolging van Edo gekregen, zei Jaco tegen zijn moeder, en vertelde het verhaal over de kom met linzensoep.
– Geweldig, zei zijn moeder, maar dat is Edo allang vergeten en je vader weet van niets. We moeten er wat aan doen. De ziekte van je vader heeft zijn ogen aangetast, daar moeten wij gebruik van maken. Hij ziet alleen maar nog wat vage schimmen. En we moeten ons haasten want je broer is al onderweg. En ze ontwierp een heel scenario dat haar oogappel moest uitvoeren.
Zo verscheen Jaco in een kapiteinsuniform, dat Rivka uit Edo’s kamer had gehaald, bij zijn vader, die onderuitgezakt, bleek en vermagerd in een grote fauteuil bij zijn schrijftafel zat, een deken over zijn benen. De zoon had geoefend om de bariton van zijn broer te imiteren en Rivka had een ruige snor op de bovenlip van haar zoon geplakt en haar op zijn handen, zodat Jaco’s handen op de harige knuisten van Edo leken. Bovendien had hij wat militaire termen ingestudeerd.
– Hier ben ik, zei Jaco, ik heb een kom met linzensoep met schapenvlees voor u meegebracht.
De vader rook aan de geurige soep. Heerlijk, mompelde hij en zette de kom aan zijn mond, dronk een paar teugen en lepelde wat stukjes schapenvlees smakelijk naar binnen.
Toen richtte hij zijn falende ogen op Jaco en probeerde iets te ontwaren, stelde een vraag over het kazerneleven en pakte de handen van de zoon en trok hem naar zich toe, zodat Jaco’s oor dicht bij de mond van de zieke kwam.
– Mijn zoon, hierbij benoem ik je tot mijn opvolger als bestuurder van het landgoed des konings. Zet je handtekening op dit document en het zal per koerier naar de koning zal worden gestuurd.
Het document op de schrijftafel was door de vader aan zijn vrouw Rivka gedicteerd en die had niet de naam van Edo ingevuld maar die van Jaco. Na de handtekening bezegelde een lakstempel dit alles.
Toen een paar uur later Edo aankwam en ontdekte hoe hij door zijn broer was belazerd, was het huis te klein voor de tomeloze razernij die hem beving. Schuimbekkend rende hij met getrokken revolver door de kamers op zoek naar de ellendeling, die hem zo had bedrogen en vernederd. Maar Jaco was al gevlucht. Zijn moeder had haar angstige zoon in een huurrijtuig gezet en hij was al een eind op weg naar zijn oom, die een schapenfarm in een ver buitenland had. De tijd zou de wonden helen, dacht zij.
Vele jaren waren verstreken, toen een koerier van de koning hem maande het bestuur van het landgoed over te nemen. De vader had niet lang meer te leven. Zo was de zoon op reis gegaan, terug naar zijn geboortestreek. Vaak hoorde hij in gedachten en dromen Edo hem verwijten maken, hem uitkafferen, bedreigen. Beter hem niet onder ogen te komen.
De bromstem van de stationschef wekte Jaco uit zijn flashback.
– Ik ga de lamp uitdoen zei de stationschef annex waard, is er nog iets van uw dienst? Reist u nog verder of wilt u een kamer hebben voor de nacht? Het is al bij twaalven.
– Graag, zei Jaco en zo klom hij met een lantaarn in zijn hand de trap op naar de kleine bovenkamer in het huis van de stationschef.
Jaco schrok wakker. Het was bijna volle maan. Een bleke baan licht viel in het donkere kamertje. Bewoog daar iets? Een donkere schaduw leek in zijn kamer rond te scharrelen. Het zweet brak Jaco uit. Hij ging zitten.
– Is daar iemand?, bracht hij uit met een klein stemmetje.
Misschien wilde zijn broer de ochtend niet afwachten en was hij stilletjes de kamer in gekomen om eindelijk wraak te nemen.
De schaduw werd tastbaarder en kwam dichterbij. De man op de rand van het bed wachtte als verlamd af. Toen legde een arm zich om Jaco’s nek, de duistere gestalte omvatte hem in een knellende omarming. Was het nou Edo’s gezicht dat hij in vage trekken ontwaarde? Hij meende diens diepe basstem te horen, die als uit de verte, maar toch heel dichtbij in zijn hoofd klonk:
– Moederskindje. Bedrieger van je vader en je broer. Je hebt nog nooit iets goed gedaan. Je kan niets. Je bent een eeuwige looser. Je bent het niet waard om te leven.
Jaco kreeg het steeds benauwder en probeerde zich los te rukken. Dat lukte een beetje, maar de donkere presentie omklemde hem weer des te sterker en werd steeds meer een tastbaar mannenlichaam, dat hem naar het leven stond. Het gezicht van de gedaante had trekken van Edo met dreigende donkere ijzig strenge ogen. Ze rolden over de grond en de tijd telde niet meer.
Dit was menens. Jaco werd steeds bedrevener om zich los te werken. Naarmate hij zich meer inzette leek hij aan kracht te winnen en zijn tegenstander aan kracht te verliezen. De man wist zelfs op den duur zelfs flinke klappen toe te brengen aan zijn demonische belager. En werkelijk, er brak een moment aan, dat hij met uiterste inspanning zijn tegenstander in een nekklem kreeg.
– Laat me los, zei de donkere gestalte.
Het ochtendgloren hulde de kamer in een onbestemd grijs.
– Wie ben je?, vroeg Jaco
– Dat is niet belangrijk. Kijk me aan.
De winnaar liet de donkere gedaante los en toen het gezicht van zijn tegenstander zich naar hem toewendde zag hij dat de ijzig strenge donkere, zelfs wrede ogen oplichtten tot een vriendelijke blik, ja zelfs vol liefde stroomden. De hele gedaante vulde zich met licht.
– Ik heb je kracht gevoeld en voor mij ben je mij niet meer Jaco, maar ik noem je ‘ware strijder’.
Toen kwam de zon boven de kim en vulde de kamer met fris en helder ochtendlicht. Tegelijk daarmee was de gestalte verdwenen. Jaco voelde zich sterk, helder en krachtig.
– Misschien was die nachtelijke bezoeker wel een afgezant van de koning, dacht hij, de koning haalde soms merkwaardige streken uit om zijn onderdanen te beproeven.
Lees het eind van het verhaal: 3. Naar verzoening.
Tweelingbroers (deel 1).
Het verhaal is een bewerking van de geschiedenis van Jacob en Esau (Sjemot/Genesis 25:20 ev), nu geplaatst ergens in de 19e eeuw. De universaliteit van het verhaal komt daardoor meer naar voren. De nadruk valt op de ommekeer van Jacob (geest), die zijn misleidingen onder ogen ziet, de angst voor het geweld van zijn broer (lichaam) onder ogen ziet en tenslotte komt tot verzoening.
Deel I. Een kom met linzensoep.
In de tijd dat de stoomtrein pas reed en gaslampen nog voor de verlichting zorgden, zat Jaco peinzend achter de eenvoudige tafel in de wachtkamer van het eenzaamste stationnetje dat hij ooit had gezien, niet meer dan een kamer grenzend aan het perron met wat houten banken, een tafel en twee stoelen. Het was eigenlijk een uitbouw van de woning van de stationschef, die er ook een kroeg runde en twee kamers ter beschikking had voor gasten.
Jaco was de enige gast, net aangekomen met de boemeltrein die hier zijn eindpunt had, een dorp in de grensprovincie. Morgen zou hij lopend de laatste etappe afleggen naar het grote landgoed, dat zijn hoogbejaarde vader als bestuurder uit naam van de koning beheerde. Een gaslamp brandde en zorgde voor lichtplekken en lange schaduwen. De man wandelde de sobere wachtkamer rond en zijn blik ving een spiegel, die wat verweerd deel uitmaakte van een kapstok. Een gezicht keek hem aan, mager, bleek, wat ingevallen. Dat ben ik, dacht Jaco.
De stationschef, een dikke man met een druipsnor en een bromstem kwam binnen.
– Een ordonnans van het leger heeft een brief voor u bezorgd.
Jaco nam de brief aan scheurde nerveus de envelop open. Het epistel was snel gelezen. Er stond maar één regel: ‘ik hoorde dat je in de buurt was en verwacht je in de herberg in het dorp’ en daar stond de naam van een dorp, dat een paar mijl verderop lag. Onder die mededeling stond een handtekening, waar een streep onder stond in de vorm van een dolk. Het hart zonk Jaco in de schoenen. Voor de aankomst bij zijn ouders wachtte hem nog een ontmoeting met de schrijver van deze uitnodiging die eigenlijk een bevel was, een ontmoeting waar Jaco met vrezen en beven tegenop zag. De schrijver was zijn broer, zijn broer Edo, die hem tegemoet was gereisd. Jacob voelde zijn knieën slap worden en ging zitten.
In een flits zag hij het verleden voorbij schieten, een flits die korter duurde dan de tijd die het kost om het te vertellen.
Edo was zijn tweelingbroer. In de baarmoeder van hun moeder hadden ze in vrede met elkaar geleefd, totdat tegen het einde van de zwangerschap de broedertwist al was begonnen. Ze vochten met elkaar om de beste plaats en de meeste ruimte. Dat had het einde van de zwangerschap voor hun moeder Rivka zwaar gemaakt. De baby die Jaco genoemd zou gaan worden wilde toen de barensweeën waren begonnen het liefst in de veilige omgeving van de buik van zijn moeder blijven, maar Edo ging vol storm en drang op weg naar de buitenwereld. Toen wilde Jaco toch wel opeens de eerste zijn en pakte in het geboortekanaal de hiel van Edo vast in een poging hem terug te trekken en hem te passeren. Dat lukte net niet en zo werd Edo toch de eerstgeborene en kwam Jaco een paar minuten later. Hun prenatale worsteling had gezorgd voor een moeilijke bevalling en de uitgeputte moeder Rivka had met verbazing gekeken naar de twee baby’s, die de vroedvrouw in haar armen had gelegd.
De een was fors met al een bos met zwart haar op zijn hoofdje en zette een keel op van jewelste. Dat was Edo. De ander was bleek en tenger en glad en keek na zijn eerste schreeuw met een peinzende blik de wereld in. Dat was Jaco.
– Wat zal dat worden, mijmerde de moeder, wie zal de baas worden, de stille of de schreeuwer, de peinzer of de wilde…?
Toen de kinderen opgroeiden bleek hoe verschillend ze niet alleen in uiterlijk waren maar ook in hun karakter. Edo werd een stoere knul, die op avontuur ging in de natuur, soldaatje speelde met de kinderen van het personeel van het landgoed, vocht met de zonen van de pachtboeren en als jonge vent stiekem naar het dorp ging en vree met de dochters van de smid en de bakker.
Eenmaal volwassen meldde hij zich bij het leger en klom snel op tot officier, die befaamd werd om zijn dapperheid, maar gevreesd om zijn vaardigheid met pistool en degen. Zijn onstuimig karakter leverde hem menig duel op, waar hij altijd zegevierend uitkwam. Zijn ontvlambaar gemoed bezorgde hem vele liefjes, de mooiste van de stad waar hij was gelegerd.
Jaco was een huismus, een verlegen knaapje, dat het liefst thuis bleef in de buurt van zijn moeder en rondhing in de keuken, waar hij graag de keukenmeiden hielp bij het klaar maken van de gerechten. Ook was hij vaak lezend aan te treffen in de boeken van zijn vader en toen hij die uit las hij alle boeken die hij van de dorpsonderwijzer mocht lenen.
Op een keer, toen de tweeling een jaar of zeventien was, stormde Edo de keuken binnen. Hij was een paar dagen weggeweest, vermoedelijk terug van een zwerftocht door de omgeving met veel vechten, drinken en versieren; hij was buiten adem en bezweet. Jaco was net een maaltijd aan het bereiden voor de familie.
– Honger!, schreeuwde Edo, geef me wat.
Edo had hem altijd gekoeioneerd en hem een watje genoemd, doetje, zacht ei . Of bange schijtluis of slappe lul of waardeloze zak. Of had hem zomaar klappen gegeven om niets. Als Edo in de buurt was voelde Jaco zich een looser.
– Wacht maar tot we aan tafel zitten, zei Jaco flink.
– Nu!, zei Edo en richtte dreigend zijn mes op de keel van zijn jongere broer.
Was het een grap of was het ernst? Je wist het bij Edo nooit.
– Okee, zei Jaco en een lepe twinkeling vonkte in zijn ogen, hier is vast een kom met linzensoep, maar het kost je een kleinigheidje. Linzensoep met schapenvlees erin was de lievelingssoep van zowel Edo als hun vader. Hij hield de kom met soep verleidelijk voor de ogen van de uitgehongerde losbol
– Wat ?
– Dat ik vader als bestuurder van het landgoed mag opvolgen…
– Jij de baas van het landgoed? Prima, schat. En hij griste de kom soep uit de handen van de jongen en slurpte de soep in een paar slokken leeg.
– Zweer het, zei Jaco.
– Edo stak nonchalant twee vingers op, terwijl hij met de andere hand zijn lippen schoonveegde en daarna een boer liet.
De acht zonen en de dochter van de koning (deel 3).
24 december is Chanoeka begonnen.
Hier deel 3, het laatste Chanoeka-verhaal van de Chanoeka feuilleton.
‘Als het leest zie je dat de zonen en de dochter ieder een (on)deugd of soul trait vertonen, waarmee ze op hun reis te dealen hebben’, aldus Rob Cassuto. Eerdere afleveringen nog niet gelezen? Lees deel 1 hier; ook deel 2 niet gelezen? Lees het hier.
De acht zonen en de dochter van de koning
een Chanoeka verhaal
door Rob Cassuto
Deel 3
De achtste en jongste zoon was bijna nog een kind. Verlegen en onzeker begaf hij zich op reis. Na een lange omzwerving kwam hij bij een herder die hij ging helpen om de schapen te weiden. Hij leerde ze opdrijven en scheren en de herder leerde hem hoe hij met een slinger en een steen de wolven precies tussen de ogen kon raken. Toen de dochter van de herder een keer op bezoek kwam was het om zo te zeggen ook raak; hij werd bleek en rood en wist niet wat hij moest zeggen. De herder riep de jongen bij zich. Je bent een goeie herder aan het worden, zei hij, ik laat de kudde aan jou over. Er moet wel nog een schaap over de dam komen – en hij knikte naar zijn dochter – en daar moet je nog een stap voor doen. Denk daar maar eens over na en dat deed de jongen in de slapeloze nachten die volgden.
Intussen was het jaar bijna voorbij. Op de binnenhof van het paleis van de koning stond de grote gouden chanoeka kandelaar klaar. De koning wachtte met spanning op de komst van zijn kinderen. Zouden ze het gered hebben…?
Het Chanoekafeest begint altijd op een avond en op die eerste avond kwam een koets de binnenhof opgereden en daaruit sprongen de dochter en de oudste zoon. De koning omhelsde zijn dochter en vroeg,
– Wat heb je geleerd?
en de dochter antwoordde:
– Ontzag voor de Schepper, toen ik op vleugels werd genomen en zag hoe oneindig hij is.
– Dat is het begin van de wijsheid, zei de koning
Ze stak de kaars aan, die ze de ‘sjammasj’ noemen, de kaars waarmee je de andere kaars(en) aansteekt.
– En jij?, vroeg hij zijn oudste zoon.
– Nederigheid, zei deze, nederigheid heb ik geleerd van een bezem, een dweil en een wijze meester.
En hij liet een getuigschrift aan zijn vader zien, waarin stond dat hij qua geesteshouding geschikt werd geacht voor het tweede jaar van de hogeschool.
Hij nam de brandende sjammasj-kaars aan van zijn zuster en stak de eerste kaars aan van de chanoekakandelaar.
De volgende dag arriveerde de tweede zoon, nog juist voor de avondval. Na de begroeting kreeg ook hij de vraag van zijn vader, de koning.
– Wat ben ik blij je te zien. Wat heb jij geleerd?
De zoon zei:
– Geduld heb ik geleerd van het weven van een kleed. En hij gaf het voorhangsel voor de Heilige Ark aan zijn vader, de parochet voor de synagoge van het paleis,.
Toen stak hij de tweede kaars aan.
De derde dag kwam net op tijd voor de derde kaars de derde zoon de binnenhof op gegaloppeerd. Hij sprong van zijn paard, omhelsde iedereen en desgevraagd zei hij:
– Dankbaarheid, dankbaarheid heb ik geleerd in de tent van mijn redders.
Hij gaf zijn vader een doos met zaden van een nog onbekende boom, de dadelpalm, om te planten in de Koninklijke plantage.
Toen stak hij de derde kaars aan.
De vierde dag kwam de vierde zoon.
– Mededogen heb ik geleerd, zei hij, mededogen, toen ik in de ogen van mijn vijand keek.
Hij overhandigde zijn vader het ontwerp voor een vredesverdrag met het buurland.
Toen stak hij de vierde kaars aan.
De vijfde dag kwam de vijfde zoon.
– Stilte heb ik geleerd, zei hij, de kracht van de stilte op een plein vol ruziënd geschreeuw.
Hij gaf een rol van geschept papier met notenschrift aan de koning.
Hier heeft u mijn compositie van een nieuw lied, dat kalmte in het hart brengt.
Toen stak hij de vijfde kaars aan.
De zesde dag kwam de zesde zoon.
– Royaal zijn, edelmoedigheid heb ik geleerd, zei hij, en de genezende kracht daarvan voor mijzelf en de anderen.
Hij overhandigde een kistje met stopflessen en fiolen1) aan zijn vader.
– Zeldzame kruiden en essences voor menige ziekte heb ik meegebracht, kruiden om aan de zieken uit te delen.
Toen stak hij de zesde kaars aan.
De zevende dag kwam de zevende zoon.
– Eerlijkheid, zei hij, eerlijkheid, zo heb ik geleerd, maakt het leven eenvoudiger en houd je bovendien uit het gevang. En om eerlijk te zijn heb ik niets meegenomen.
Toen stak hij de zevende kaars aan.
Tegen de avond waarop de achtste dag van het Chanoekafeest begint, kwam in een eenvoudig rijtuig de jongste zoon aanrijden met naast hem op de bok de dochter van de herder.
– Wat heb jij geleerd?, vroeg de koning na zijn omhelzing nieuwsgierig.
– Vertrouwen, zei de jonge prins, vertrouwen in mijzelf en de mensen en dat één van die mensen dit mooie meisje is, is mooi meegenomen!
En toen stak hij de achtste kaars aan.
1) Kleine vaten voor medicinaal gebruik
De acht zonen en de dochter van de koning (deel 2).
24 december begint Chanoeka.
In drie afleveringen presenteren we een Chanoeka-verhaal.
Hier deel 2 van de chanoeka feuilleton.
‘Als het leest zie je dat de zonen en de dochter ieder een (on)deugd of soul trait vertonen, waarmee ze op hun reis te dealen hebben’, aldus Rob Cassuto.
De acht zonen en de dochter van de koning
een chanoeka verhaal
door Rob Cassuto
Deel 2 (deel 1 nog niet gelezen? Lees het hier)
De derde zoon was een vreselijke kankeraar. Niets was goed genoeg voor hem. De hele dag mopperde hij maar door. Maar dat gemopper verging hem, toen hij op zijn reis door een woestijn kwam. Proviand had hij niet meer, zijn veldfles was leeg, de hitte ondragelijk. Hij viel neer en verloor het bewustzijn. Is dit nou wat ik te leren had was één van zijn laatste gedachten. Maar hij werd opgepikt door een handelskaravaan. Toen hij zijn ogen opsloeg, lag hij in een tent van kamelenhuid. Men spijzigde hem en laafde hem. Er stroomde weer wat energie door zijn krachteloze lichaam. Hij viel in een diepe slaap. Toen hij na vele uren de ogen opsloeg zag hij een oude vrouw de tent binnenkomen met brood en een kruik water. Even kwamen er bijna een paar gedachten langs in de trant van: ik heb wel mooiere vrouwen gezien, dat brood is wel taai en wijn was beter geweest. Die gedachten zouden vroeger over de drempel van zijn geest zijn gekomen en misschien ook wel door zijn mond hebben geklonken. Maar nu gebeurde dat niet. Nee, er kwam een vreemd heel warm gevoel in hem op, waarvoor hij een naam zocht, en er liep iets van vocht over zijn wang, een verschijnsel dat hij sinds zijn kinderjaren helemaal vergeten was.
De vierde zoon was een geducht vechter, bedreven in de krijgskunst. Hij reisde naar de grensprovincie en nam dienst als huursoldaat in het leger. Hij stond bekend om zijn vaardigheid met het zwaard, zijn hardheid en meedogenloosheid. Hij versloeg iedere tegenstander en kende geen genade. Eens stonden zijn eigen leger en het leger van de vijand tegenover elkaar. De generaals besloten de strijd te laten beslissen door een tweegevecht en kozen de vierde zoon als kampvechter. Zo stonden twee geduchte kampioenen tegenover elkaar voor het front van de twee vijandelijke legers. Een hevig en langdurig gevecht volgde.
Al zwaardvechtend kregen de strijders respect voor elkaar. Uiteindelijk kreeg de prins zijn tegenstander eronder. De punt van zijn zwaard had hij op de keel van de andere man. Toen had de zoon een vreemde ervaring. Hij keek in de ogen van zijn overwonnen vijand en diens ogen keken terug. Hun blikken versmolten even tot één eindeloze blik. De zoon zag een medemens. Hij haalde zijn zwaard weg en hief het naar de hemel en een wonder gebeurde. Beide partijen keerden zich om en trokken zich terug ieder naar zijn eigen kamp. De volgende dag begonnen er onderhandelingen over de oplossing van het grensconflict.
De vijfde zoon was een verschrikkelijke kletskous en een onverbeterlijke roddelaar. En als hij niet aan het kletsen of roddelen was speelde hij niet onverdienstelijk op zijn fluit. Op zijn reis kon hij in de stad van zijn bestemming wat geld verdienen als fluitist in het stadsorkest. Om hem zo weinig mogelijk de kans te geven om te kletsen en te roddelen en de muzikanten van de wijs te brengen gaf de dirigent hem dikke partituren te leren en liet hem moeilijke fluitpartijen instuderen. Hij werd steeds beter en trad steeds vaker op als solist en wist de harten van de mensen te raken. Eens was er een groot oproer in de stad. In de stad waren er spanningen tussen de rode en de blauwe partij over de godsdienst, met name over de vraag of God wel of niet bestond en zo ja in welke hoedanigheid en zo nee of kerken, synagoges of moskeeën niet verboden moesten worden. Tijdens demonstratieve optochten raakten ze slaags op het stadsplein, het geschreeuw was niet van de lucht, het horen en zien verging je en er dreigde bloed te vloeien. De vijfde zoon sprong op het bordes van het stadhuis en begon te spelen, een betoverende melodie, een Joodse nigoen. Opeens viel er een stilte, zo groot en stil, dat het verlangen elkaar in vrede te ontmoeten in het hart van de schreeuwers hoorbaar werd. De menigte viel uiteen in kleine groepjes die geanimeerd met elkaar gingen praten.
.
De zesde zoon was een gierigaard. In het dorpje, waar hij op zijn reis aanlandde, leende hij het geld dat hij had meegekregen uit tegen een hoge rente, en wat hij terugbetaald kreeg met rente leende hij ook weer uit en dag in dag uit groeide zijn kapitaaltje, temeer omdat hij niets voor zich zelf uitgaf. Hij was in de kost bij een arme boerenfamilie. In het dorp brak een besmettelijke ziekte uit. Dure medicijnen zouden uit de grote stad moeten komen. De arme boerenfamilie smeekte de zoon om geld voor hun doodzieke dochter, maar de zoon weigerde. Op een inktzwarte nacht stond in zijn droom de dochter als bleke schim naast zijn bed, maar in zijn droom was zijn bed een graf. De zoon voelde zich tot op het bot verkillen, hij wist zeker dat hij dood en verdoemd was en werd met een schreeuw wakker. De volgende ochtend was hij zo blij dat hij nog leefde dat hij op zijn paard sprong om de verlossende medicijnen voor de dochter van de boer en voor de andere zieken van het arme dorp te gaan halen.
De zevende zoon was een aartsleugenaar en een pestkop; hij hield ervan de mensen op het verkeerde been te zetten, een echte practical joker. In het stadje van zijn bestemming vond hij werk als toneelknecht en zo zag hij iedere avond acteurs hun kunsten vertonen. Dat bracht hem op een idee. Eens viel hij zogenaamd ‘dood’ op straat en liet zich naar het ziekenhuis brengen om daar vrolijk op te springen. Een andere keer verkleedde hij zich in het uniform van inspecteur-generaal van de koning om zich te laten vergasten op het stadhuis, waarna hij luid lachend zijn grap onthulde. Ook kwam hij eens de stad in verkleed als opperrabbijn en genoot hij ervan de vromen de stuipen op het lijf te jagen. En op een keer rende hij het huis uit en riep ‘Brand! Brand!’, waarop iedereen dacht, dat is de toneelknecht, laat hem maar. Maar het was echt brand, de halve wijk brandde af en de prins belandde in de bajes waarin hij kon overdenken wat hij had geleerd.
Deel 3 kun je vóór Chanoeka (24 december) verwachten.
De acht zonen en de dochter van de koning.
Een chanoeka feuilleton.
Op 24 december wordt het 1e lichtje Chanoeka ontstoken.
In drie afleveringen presenteren we een Chanoeka-verhaal.
‘Als het leest zie je dat de zonen en de dochter ieder een (on)deugd of soul trait vertonen, waarmee ze op hun reis te dealen hebben’, aldus Rob Cassuto.
De acht zonen en de dochter van de koning
een chanoeka verhaal
door Rob Cassuto
Deel 1
Lang geleden was er in het Oosten een koning, die in zijn rijk bekend stond om zijn goedheid en zijn wijsheid. Hij had acht zonen en een dochter en in zijn paleis was het traditie geworden dat op de dagen van het Chanoekafeest de kinderen de kaarsen in de manshoge gouden chanoeka-kandelaar op de binnenhof aanstaken. De eerste dag was dat de oudste zoon, de tweede dag kwam de één na oudste er bij en dan de derde dag de derde enzovoort tot op de achtste dag de jongste zich bij de schare voegde om de achtste kaars aan te steken; en ieder van die dagen stak de dochter als eerste de speciale kaars aan, die dient om de andere kaarsen mee aan te steken en die de sjammasj wordt genoemd; de brandende sjammasj gaf ze dan over aan de zoon die aan de beurt was.
De prinsen en de prinses hadden heel verschillende karakters. Ze groeiden voorspoedig op, maar hadden ieder wel een opvallend zwak punt. Op een dag, nadat de dag van de achtste kaars was afgelopen, riep de vader de acht zonen en zijn dochter bij zich. Hij zei:
– Ik zend jullie morgen de wereld in, ieder naar een ander deel van mijn rijk. Een jaar lang blijven jullie weg. In het komend jaar kunnen jullie ontdekken wat jullie nog hebt te leren. Tegen Chanoeka volgend jaar verwacht ik jullie met Gods hulp hier weer terug. Ga heen en leer.
Zo vertrokken ze incognito, ieder naar hun eigen bestemming, met wat proviand voor een week en een beetje geld.
De prinses ging op weg naar een verre provincie, die achter een hoog gebergte lag. Het meisje was altijd verdrietig en dodelijk verveeld. Ze had onderweg een baantje gevonden als verzorgster van de ezels van een reisgezelschap dat naar dat verre oord op reis was. Met het reisgezelschap klom ze steeds hoger het gebergte in. Op grote hoogte stak een sneeuwstorm op. Ze dwaalde af, raakte verblind en uitgeput viel ze van haar ezel in de dikke sneeuw. Mijn eind is gekomen, is dit nou wat ik moest leren, ging het nog door haar heen. Toen kwam een reusachtige arend aangevlogen, daalde bij haar neer en nam het meisje op zijn nek tussen zijn vleugels. De enorme vogel steeg op, steeds hoger over de bergkam. 
Een uitzicht over een schitterend landschap bood zich aan de ogen van de prinses aan. Een weids panorama van heuvels, dalen, rivieren, beekjes, bosschages, weiden met daarin minuscule koeien, lag aan haar voeten. Het zonlicht reflecteerde op de witte vleugels van andere vogels in het intens blauwe luchtruim. De adelaar daalde en zette haar neer in een groene vallei aan de andere kant van de bergen. Een nieuw inzicht in het ontzaglijke wonder van de schepping deed haar lijf trillen en vulde haar hart met liefde en nieuwe levenslust. Ze stond op om verder te gaan, op weg naar het vriendelijke dorp dat ze een stuk verderop ontwaarde.
De oudste zoon had het hoog in zijn bol. Hij stond te boek als onuitstaanbaar arrogant. Hij kwam aan in een stad met een befaamde talmoed hogeschool, waar beroemde rabbijnen waren opgeleid. Gekleed in een kleurig prinselijk pronkgewaad meldde hij zich bij de beroemde wijsheidsleraar, die aan het hoofd stond.
– Ik ben de kroonprins, zei hij, en ik schijn nog wat te moeten leren. U hebt een paar maanden tijd om mij wat bij te brengen. Wanneer beginnen de lessen?
– Morgen na het ochtendgebed, zei de leraar kortaf, maar wie voortijdig de leergang onderbreekt, wordt volgens de traditie in deze stad als slaaf verkocht.
De volgende dag zei hij tegen de leerlingen, dat ze ieder een speciale opdracht kregen, de een moest dit boek lezen, de ander dat, deze moest een scriptie maken over een leerstuk, de ander moest een voordracht over een uitspraak in de Tora voorbereiden. Toen het de beurt was aan de kroonprins om zijn opdracht te horen, zei de leermeester:
– Hier is een bezem, een emmer en een dweil, het is jouw opdracht om iedere dag de schoollokalen schoon te maken en daarover verslag aan mij uit te brengen.
Dat werd de nederige taak van de nieuwe leerling. Dag in dag uit maakte hij, als de begaafde studenten na levendige discussies druk napratend de leslokalen hadden verlaten, de vloeren schoon. Wat heb ik daarvan nou te leren, vroeg de jonge man zich af, terwijl hij in zijn inmiddels besmeurde met juwelen en gouddraad bewerkte prinsenpak zijn zoveelste dweil uitwrong.
Aan het eind van de dag noteerde hij zijn ervaringen in een dagboek, dat hij eens in de week besprak met zijn leraar.
De tweede zoon was artistiek begaafd. Maar hij had nog nooit een tekening, een schilderij, een opleiding afgemaakt of een boek uitgelezen. Steeds vond hij iets anders opeens weer leuker. Toen zijn geld op was kwam hij in een stad vol weverijen. Hij werd geronseld als knechtje in een van de weverijen. Daar viel hij op door zijn fantasierijke ideeën. De jongeman klom op tot leerling-wever en de meester-wever gaf hem de opdracht een meesterstuk te maken. De textielkunstenaar sloot zijn pupil op in een apart lokaal met daarin een weefgetouw. Daar mocht de leerling niet uit tot het meesterstuk af was, zoals het gebruik luidde. Dag in dag uit weefde hij en weefde hij, iets anders was er niet te doen. Geleidelijk kwamen zijn gedachten tot rust en zag hij een schitterend kleed onder zijn steeds vaardiger handen groeien. Er waren op geraffineerde wijze allerlei symbolen zoals davidsterren en menora’s in verwerkt. Het werd een ‘parochet’, zo noem je het voorhangsel voor de Heilige Ark in de synagoge.
Deel 2 verschijnt begin december.
Deel 3 kun je vóór Chanoeka (24 december) verwachten.
Gasten geven hun visie op Mussar
De aardappel en de koffie. Pijn en vreugde.
door Binyomin Jacobs, opperrabbijn.
De periode tussen 17 Tammoez en 9 Aw wordt genoemd: de drie weken. En de laatste dagen van de drie weken staan bekend onder de naam de negen dagen. Op 17 Tammoez werd er een bres geslagen in de muren van Jeruzalem en op de negende van de maand Aw – drie weken later dus – werd de Tempel in Jeruzalem verwoest: het begin van de Diaspora. Door de eeuwen heen waren de drie weken een moeizame periode voor het Joodse volk, de negen dagen nog weer zwaarder en negen Aw de dag bij uitstek waarop vele vervolgingen en pogroms hebben plaatsgevonden. Het is een periode van diepe treur……….
En toch leert ons de overlevering dat in de tijd van de Mosjieach juist deze drie treurweken zullen veranderen in een periode van vreugde. 17 Tammoez en 9 Aw zullen dan volledige Jamiem Towiem, echte Feestdagen, zijn en de tussenperiode Chol Hamoëd, tussendagen, gelijk de tussendagen van Soekot en Pesach.
Als een mens onverhoopt ziek is, moet hij van de Joodse wet naar de dokter gaan. Natuurlijk dient er ook gebeden te worden, maar de gang naar de hulpverlening mag letterlijk niet vertraagd worden door het gebed. Hetzelfde geldt voor andere vormen van pijn, kwelling, antisemitisme of vervolging. Altijd zijn wij verplicht om ons te verdedigen, voorzorgsmaatregelen te nemen, de stellingen te betrekken, naast het gebed. De kop in het zand steken, past niet binnen de Joodse Traditie.
Maar als er, G’d behoede, geen hoop meer is, geen genezing mogelijk: hoe ga ik dan om met de kwelling, de pijn of het verdriet?
Een zoon wordt ’s morgens wakker en zegt tegen zijn vader dat hij het leven niet meer aankan. Alles ziet hij zwart. Wat moet ik doen?, vraagt hij zijn vader.
Zijn vader neemt hem mee naar de keuken en haalt drie pannetjes uit de kast. Hij vult ze alle drie met water en brengt het water aan de kook. In het eerste pannetje doet de vader een aardappel, in het tweede pannetje een ei en in pannetje nummer drie een schep rauwe gemalen koffie. Na een half uur zien we dat er van de aardappel niets meer is overgebleven en volledig is geïntegreerd in het water. Een soort onappetijtelijk soepje is ontstaan. Bij het ei is het water onveranderd gebleven, maar het ei zelf is hard geworden en daardoor goed eetbaar. Bij de koffie is het water een heerlijke drank geworden en van de oorspronkelijke rauwe koffie is niets meer over.
Kijk wat hier gebeurd is, zegt de vader aan zijn zoon: het koken heeft verschillende gevolgen. Bij pannetje nummer één is een puinhoop ontstaan, bij pannetje twee heeft het kookproces het rauwe ei veranderd in een goed eetbaar product, maar het water bleef onveranderd. Bij het koffiepoeder zijn door het koken de rauwe koffie en het omringende water veranderd in een geurrijke drank.
Zo is het ook met problemen die een mens helaas op zijn levensweg vaak ontmoet. Sommige mensen desintegreren bijna helemaal door het probleem dat hun onverhoopt treft. Maar niet alleen zijzelf gaan er onderdoor, ze slepen hun directe omgeving, hun naasten, mee. Weer anderen weten te aanvaarden, geven niet toe aan depressieve gevoelens, en accepteren de uitdaging. Ze zien de kwelling als een beproeving die ze moeten en kunnen doorstaan. Ze weten zich gesterkt, maar betrekken hun omgeving hier geheel niet in. En sommigen kunnen zo goed omgaan met het leven en de aan het leven gekoppelde beproevingen, dat ze niet alleen er zelf sterker uitkomen, maar een dusdanige uitstraling hebben, dat ook hun directe omgeving meeprofiteert van hun overlevingskracht.
Dat zijn de drie weken: Als iemand onverhoopt ziek is, dan mag hij niet naar de dokter, maar hij moet! Israël mag zichzelf niet verdedigingen, Israël moet zijn stellingen betrekken om een soort collectieve zelfmoord te voorkomen. En uiteraard moeten we ook al dat mogelijk is inzetten om opkomend antisemitisme en andere vormen van discriminatie te voorkomen, te bestrijden en uit te roeien, ook hier in Nederland!
Maar als de gang naar de arts onverhoopt geen genezing brengt, mogen de beproevingen ons niet breken, maar moeten ze ons juist sterken. Niet gelijk de aardappel waarvan niets overblijft en die de omringende omgeving vertroebelt en meesleurt in zijn narigheid. Zelfs niet op het niveau van het ei. Want alleen het ei weet op de juiste wijze om te gaan met het kookproces, maar het water blijft onveranderd. De opstelling van het koffiepoeder verdient onze navolging, want de koffie weet zichzelf en ook het omringende water tot een geurig en drinkbaar geheel te transformeren.
Als er, G’d behoede, geen genezing is voor de pijn en geen oplossing voor het probleem, dan toch moeten we ervan doordrongen zijn dat ieder mens de kracht heeft om overeind te blijven en dat hij zelfs anderen in deze positieve opstelling kan meeslepen. Is een grotere simcha, vreugde, denkbaar?
Aan ons is het dus om de drie weken, de negen dagen en de negende Aw zelf, te veranderen in een echte Jom Tov, een echte Feestdag, waarin niet alleen het joodse volk van vreugde en intense dankbaarheid danst, maar waarin de gehele mensheid wordt geïnspireerd en eendrachtig meedanst!
Moge dat grote feest een realiteit worden, zodat we allen kunnen samenkomen in de herbouwde Tempel in Jeruzalem, bimheera wejameenoe – spoedig in onze dagen.
Voetnoot van de redactie:
Kun je als lezer het er mee eens zijn dat de mida bitachon het thema vormt van deze column en de wetenschap dat alles van HaSjem komt?
![Mesillat Yesharim [pad van de oprechten]](https://mussar.eu/wp-content/uploads/2016/03/mok1.jpg)
Mesillat Yesharim [pad van de oprechten]
We zijn als een ruwe diamant die geslepen moet worden.
MOSJE’S EERSTE EN LAATSTE GROTE MOESAR SPEECH.
De column van Rav Menachem, Sjoelrabbijn AMOS.
“Sjema beni mussar avicha ve´al titosj torat iemecha” (misjlei 1-8)
“Luister mijn kind; naar de ethiek van je vader en wijk niet af van de leer van je moeder”
